Agrokimyoning ekologik muommolari

Tuproq eroziyasi va o’g’itlarning isrof bo’lishi
Oziq moddalarning tuproqdan mosuvo bo’lishida suv va shamol eroziyalarining ta’siri katta. Qishloq xo’jalik ekinlarini yetishtirishda agrotexnikaviy tadbirlarga tula amal kilmaslik tuproq, eroziyasini yuzaga keltiradi, qaysiki faqat tuproq tarkibidagi emas, balki o’g’it bilan kiritilgandan oziq moddalarning ham asosiy qismini yuqolishiga olib keladi.
Suv eroziyasi natijasida hosil bo’ladigan jarlarning o’zi yiliga 200—300 ga unumli ekinzorlarni kishlok xo’jalik o’ramidan chikaradi. Jarlarga nisbatan tuproqlarning yuza yuvilishi keng tarqalgan bo’lib, uning ta’sirida tuproq unumdorligi keskin pasayadi, ekinzorlar zararlanadi, hosilning 10—70% nobud bo’ladi.
Yuza va chiziqsimon eroziya natijasida har ga maydondan 10—30 t gumusli qatlam yuviladi (jalalar chog’ida bu kursatgich 75—120 t/ga ni tashkil qiladi). Yuvilgan tuproq tarkibidagi azot, fosfor va kaliy miqdori juda katta raqamlarni tashkil qiladi.
Shamol eroziyasi yetkazadigan zarar suv eroziyasidan qolishmaydi. Deflyasiya natijasida bug’doy va sorgo hosili gektariga mos ravishda 2,7 va 3,1 s/ga kamayadi.
Tuproqda o’g’it kiritish oziq moddalarni yanada ko’proq yuvilishiga sabab bo’ladi. Ayrim ma’lumotlarga ko’ra, o’g’it kiritilmagan paykaldagi raygras ostidan 3 kg/ga azot yuvilgan bo’lsa, gektariga 200—300 kg azotli o’g’it ishlatilganda, bu kursatkich 2,5—3,0 marta ko’payadi.
Tuproqdagi kaliyning yuvilishiga paykalning o’simlik bilan band yoki band emasligi kuchli ta’sir kursatadi. Chunonchi, shudgor qilib tashlab qo’yilgan maydonning bir gektaridan 160 kg kaliy yuvilsa, ko’p yillik o’tlar bilan band paykaldan atigi 3,0 kg kaliy yuvila­di.
Tuproq eroziyasi ta’sirida oziq moddalar yo’qolishining oldini olish uchun qo’yidagi chora-tadbirlarni qo’llash maqsadga muvofiqdir:
— tuproq eroziyasiga qarshi ishlash tizimi (ag’dargichsiz pluglardan foydalanish ishlov sonini kamaytiradi, chizellashni sifatli o’tkazish va h. q)ni yo’lga q’o’yish;
— nishabligi yuqori bo’lgan maydonlarni «supacha» va «yulakcha» usulida xaydash, eroziyaga qarshi almashlab ekishni joriy qilish;
— paykallarni ekinlar bilan band qilish;
— eroziyaga moyil paykallarga ko’p yillik o’tlar urugini ekish;
— o’g’it turlarini tuproq-iqlim sharoitlarini qisobga olgan qolda maqbo’l me’yor, muddat va chuqurlik-da qo’llash;

• 
  struktura efsil kiluvchi polimerlardan unumli foydalanish.