Agrokimyo va tuproqshunoslik

jins hosil qiluvchi
minerallar deb ataladi. 
Magmatik tog‘ jinslari umumiy tarkibining 99% ga yaqinini tashkil etuvchi jins hosil 
qiluvchi minerallarga kvars, kaliyli dala shpatlari, plagioklazlar, leytsit, nefelin, 
piroksenlar, amfibollar, slyudalar, olivin va b. kiradi.
Tog‘ jinslarining juda kam miqdorini tashkil etuvchi minerallar 
aksessorlar
deb 
ataladi. Aksessor minerallar orasida sirkon, apatit, rutil, monatsit, ilmenit, xromit, 
titanit, ortit va boshqa minerallarni ko‘rsatish mumkin; ba’zan ma’danli minerallar 
(magnetit, xromit, pirit, pirrotin va b.) ham uchraydi. Tog‘ jinslarida juda kam 
miqdorda (foyizning yuzdan bir ulushlari) uchraydigan element-qo‘shimchalar: litiy, 
berilliy, bor, qalay, mis, xrom, nikel, xlor, ftor va b. ajratiladi. 
Jins hosil qiluvchi minerallar tog‘ jinslarining 5% dan ko‘pini, aksessorlar esa 
5% dan kam miqdorini tashkil etadi.
Qora rangli minerallarning miqdori ham katta tasnifiy ahamiyatga ega. Masalan, 
kremnezyomga to‘yinmagan olivin minerali asosan o‘taasosli jinslarda uchraydi. 
O‘rta jinslarda odatda rogovaya obmanka, nordonlarida esa biotit mavjud bo‘ladi. 
Ishqorli jinslar amfibollarning uchrashi bilan xarakterlanadi. 
Kvars o‘rta va asosli jinslarda ham uchrasada, nordon jinslarning tipik minerali 
hisoblanadi. Silikatlar hosil bo‘lishi uchun metallar bilan birikmaga kirishadigan 
SiO2 miqdori magmada keragidan ortiq bo‘lishi lozim.

---

25 
Tog‘ jinslarida olivinning mavjudligi ularning kremnezyom bilan 
to‘yinmaganligining belgisi bo‘lib xizmat qiladi. Bu mineral SiO2 miqdori piroksen 
hosil bo‘lishi uchun yetarli darajada bo‘lmaganda faqat magmadangina kristallanadi. 
Aks holda olivin hosil bo‘lmaydi, chunki magma eritmasida kremnezyom miqdori 
yetarli darajada bo‘lganda olivin enstatitga aylanar edi.