Agrokimyo va tuproqshunoslik

Magmatik jinslarning teksturasi. 
Tekstura tog‘ jinsida mineral donalarning 
o‘zaro joylashish tartibi bo‘yicha belgilanadi. Unda yaxlit, yo‘l-yo‘lli, dog‘li, g‘ovak, 
flyuidal va bodomsimon teksturalar ajratiladi. 
Magmatik jinslar teksturasi va strukturasining shakllanishi magma eritmasining 
qotish sharoitlarida mineralizatorlarning saqlanishini ta’minlovchi tabiiy sharoitlar: 
harorat, qotish tezligi, shakllanish chuqurligi bilan bog‘liq bo‘ladi.
Alohidalik. 
Chuqurlikda sovigan yirik magmatik tanalarning yondosh jinslar 
bilan kontaktida parallel, perpendikulyar va diagonal yo‘nalgan darzliklarning 
vujudga kelishi xarakterli. Ushbu darzliklar bo‘ylab tog‘ jinslari parchalanib, 
alohidalik vujudga keladi (1-rasm). 
1- rasm.
 AQShdagi “Iblis Minorasi” ni tashkil etgan bazaltdagi ustunsimon alohidalik 
www.fototerra.ru

---

27 
Alohidalik – bu tog‘ jinslarining tabiiy va sun’iy parcha-lanishida bloklar, 
xarsanglar va bo‘laklar shaklida bo‘linib ke-tishidir. Uning shakli chegaralovchi 
darzliklarning mo‘ljali va kengligi bilan belgilanadi; o‘lchamlari turlicha 
(ko‘ndalangiga santi-metrlardan metrlargacha) bo‘ladi. Magmaning sovushida 
darzliklar bo‘yicha alohidalik shunday kuch bilan sodir bo‘ladiki, bunda tog‘ jinslar 
tarkibiga kiruvchi minerallarning yirik donalari alohida qismlarga parchalanib ketadi. 
Magmatik jinslarda lava va magma tanalarning sovishi va siqilishida vujudga 
kelgan prizmatik (ustunsimon), sharsimon, plitali alohidalik rivojlangan bo‘ladi. 
Bazaltlarda yostiqsimon yoki ko‘pburchakli ustunsimon ajralish kuzatilishi mumkin 
(1-rasm). 
Magmatik jinslarning genetik turlari
Intruziv jinslar. 
Ular yuqori darajadagi mustahkamlikka, o‘rtacha zichlikka, 
juda past g‘ovaklikka ega bo‘ladi. Bu guruhda kremnezyom miqdori pasayib borishi 
qatorida pegmatitlar, granitlar, granodioritlar, granosiyenitlar, siyenitlar, dioritlar, 
gabbrolar, piroksenitlar, peridotitlar va dunitlar ajratiladi.