Agrokimyo va tuproqshunoslik

Tuproqning mexanik tarkibini aniqlash analizida qum fraksiyalarini 
aniqlash. 
Nazariy tushuncha
:
Tuproqning mexanikaviy tarkibiga, ya’ni uning qattiq 
qismidagi har xil kattalikdagi zarralarning bir-biriga bo‘lgan nisbiy miqdoriga qarab 
tuproqning ximiyaviy tarkibi, fizik-mexanikaviy va boshqa xossalari o‘zgaradi. Bu 
esa tuproq strukturasiga, shuningdek, yerni ishlash, kultivatsiya qilish va sug‘orishga 
ta’sir etadi. 
Tuproqning mexanikaviy tarkibi, asosan har xil kattalikdagi zarralardan iborat. 
Bu zarralar besh gruppaga bo‘linadi. Tuproqning mexanikaviy tarkibini analiz 
qilishda bu gruppalar bir-biridan ajratiladi. So‘ngra mexanikaviy elementlarning 
nisbiy miqdoriga qarab, tuproqning mexanikaviy elementlarning nasbiy miqdoriga 
qarab, tuproqning mexanikaviy tarkibi aniqlanadi.
Tuproqning mexanik tarkibini aniqlash taxminiy tarzda bо‘lib, keyinchalik 
laboratoriyada tahlil qilish yо‘li bilan tekshirib kо‘riladi. Tuproqning mexanik tarkibi 
dala sharoitida quruq va nam holida aniqlanadi. Nam holatda aniqlash uchun tuproq 
namunasiga uni xamirsimon va eng plastik holatga keltiradigan miqdorda suv 
qо‘shiladi. Xlorid kislota ta’sirida vijillab qaynaydigan karbonatli tuproqlarga suv 
emas, balki HCl ning 10 % li eritmasi qо‘shiladi. 
Tuproqlar mexanik tarkibi ayrim turlarining alomatlari hо‘l loy qilib kо‘rish 
usulini qarab chiqamiz. 
Ishning maqsadi: 
Ushbu laboratoriya ishida talabalar tuproqning mexanik 
tarkibini quruq va xo‘llash usullari bilan aniqlashni tartibi va uni bajarish usulini 
o‘rganadilar. 
Kerakli jihozlar va reaktivlar:
Tuproq namunasi, 10 % li HCl 
Q u m
- quruq holatda sochiluvchan bо‘ladi, agregatlar hosil qilmaydi. Loy 
qilingan tuproq namunasini dumaloqlab bо‘lmaydi. 
Q u m l o q t u p r o q
- quruq holatda barmoqlar bilan bosilganda osongina 
parchalanadigan palaxsacha va kesaklar hosil qiladi. Loy qilingan qumloq tuproq 
namunasini dumaloqlash mumkin, ammo ip qilib yechib bо‘lmaydi. 

---

251