Agrobiologiya háM Ósimliklerdi qorǵAW

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI AWIL XOJALIǴI MINISTIRLIGI
QARAQALPAQSTAN AWIL XOJALIǴI HÁM AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI

“AGROBIOLOGIYA HÁM ÓSIMLIKLERDI QORǴAW” FAKULTETI

«AGROXIMIYA, ÓSIMLIKLERDI QORǴAW HÁM KARANTINI» KAFEDRASI

«ULIWMA ENTOMOLOGIYA HÁM ZOOLOGIYA»

páninen
KURS JUMISI
Tema: “Kolorado qońiziniń sirtqi, ishki duzilisi hám bioekologiyasi.”

Orınladı: Jarilkaganova A

Qabilladı: Bawetdinov B
_______________
_______________
NÓKIS-2022

Tema: Kolorado qońiziniń sirtqi, ishki duzilisi hám bioekologiyasi.
Mazmunı:
Kirisiw

1. 
   Tiykarǵı bólim
   

1.1 Kolorado qońiziniń morfologiyasi
1.2 Kolorado qońiziniń anatomiyasi
1.3 Kolorado qońiziniń bioekologiyasi
1.4 Kolorado qońizina qarsi gúres ilajlari
2. Juwmaqlaw
3. Paydalanılǵan ádebiyatlar
Kirisiw
Kolorado qońizi (Leptinotarsa decemlineata Say.) — japiraq qorlar gruppasınıń qońizlar semeystovasina tiyisli shıbın-shirkey, bir zatqa qáwipli ósimlik zıyankessi. Denesinin uzinligi 9-12 mm, jelke hám ústingi qanatı sarǵish yamasa sarǵishqizil, aldınǵı jelkesinde 12-14 qara daqları bar, qanatı ústinen 5 qara sızıq ótken. Máyekiniń úlkenligi 1, 2-1, 8 mm, qurtinin uzinligi 15-16 mm, aqshıl qızǵish, quwirshagi 10-12 mm. Kolorado qońizi topıraqta (20-50 sm tereńlikte) qońizliq dáwirinde qislap, aprel ayında qıslawdan shıǵadı hám ósimlikler menen azıqlanadı. Urǵashı qońizlari ósimlikler japiraq arqasına, ósimlik qaldıqlarına 12-80 nen top-top etip máyek qóyadı. Bir urǵashı qońiz 500-800, geyde 2400 ge shekem máyek qóyadı. Máyekleriniń rawajlanıwı 3-5, quwirshagi 6-9 kún. Máyekten shıqqan qurt 20 kún átirapında ósimlikler japiragi menen awqatlanadı hám topıraqta quwırshaqqa aylanadı. 1-2 hapteden keyin jas qońizlar payda boladı, japıraq penen awqatlanıp, taǵı máyek qóyadı. Kolorado qonǵizi kartoshka, pomidor, baklajan, temeki, qálempir, jas terek hám túrli itjuzim siyaqli ósimliklerge ziyan jetkeredi. Bir top kartoshkada ortasha 20-40 qurt hám qońiz tuwrı kelip ósimlik japiraginin jartisin jep, ónimdi 2-3-ret azaytadı. Japiragin tolıq jep pitirgennen son ósimlikler ónimi bolsa 10-retge shekem azayıwı múmkin. Kolorado qońizi Ózbekstanda hawa-rayi sharayatına qaray 2-4-ret násil beredi. Kolorado qońizi watanı AQSH Kolorado shtatı. Amerika, 20-ásir baslarınan Evropa mámleketlerinde (1922-jılda Fransiyada tabılǵan ), keyinirek Arqa Evropa, Ukraina, Belorussiyada tarqaldı. Ózbekstanǵa Belorussiyadan tuqimlıq kartoshka menen daslep Bostanlıq hám Sóx rayonlarına (1972-jıl ) kelip qalǵan. Házir Xorezm, Buxara wálayatları hám Qaraqalpaqstannan tısqarı barlıq wálayatlarda tarqalǵan, kartoshka, baklajan egisliklerine úlken ziyan jetkizip atır.Kolorado qońizi (Quadraspidiotus perniciosus Comstock) — teń qanatlı tumsıqlılar gruppasınıń qalqandarlar semeystovasina tiyisli shıbın-shirkey. 1881-jili D. Komstok tárepinen Kaliforniya (AQSH) de anıqlanǵan. Miyweli, tábiyat kórinisili hám japiraq toǵay terekleriniń karantin oǵada qáwipli zıyankessi. Urǵashıları ash sarı reńde, denesi domaloq. Denesiniń ústki tárepi toq kúlreń, diametri 2 mm, qalqan menen oralǵan. Awız apparati soriwshi, kózi, murti, ayaǵı hám qanatı joq, kem hareketsheń. May—iyul aylarında bir urǵashısı 200—500 dane tiri lichinka tuwadi. Bir jılda 3 awlad beredi. Kóbirek alma, almurt, shaptalı, erik, qattı ziyan jetkeredi. Miyweli tereklerge túsip, qabıǵi, putası, japiraq hám miywelerin ziyanlaydi. Tiykarınan, ziyanlangan miywelerde yamasa putalarga qızǵish daqlar payda boladı, qabıqliq jariladi, japiragi tusip, terek qurib qaladı. Ózbekstan aymaǵına 1964-jili náller menen kelip qalǵan. Derlik hámme wálayatlarda ushraydı. Biologiyalıq gúresde qońiz hám parazitlardan paydalanıladı. Eń nátiyjeli usılı, mıywe tereklerine gúllewden aldın erte báhárde №30 preparati (40—100 l/ga) yamasa guli túskeninen keyin BI-58 preparati (0, 8—2, 0 l/ga), ósiw dáwirinde karbofos (1, 0—3, 0 l/ga) sebiledi.