Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

Kerekeli aspablar:

1.Pintset.

2. analitik t1rezi.

3.byuretka.

4.konus t1rizli kolba.

5.voronka

6.shiyshe tayaksha

7.elektroplitka.

A’meliy jumis №4 Topiraqtin` shor juwiw normasin aniqlaw

Topiraqtin` shor juwiw normasin aniqlaw

Shor juwiw normasi degenimiz topiraq qatlamindag`i duz mug`darin o`simlikler ushin ziyansiz da`rejege keltiriw ushin sariplanatug`in suw mug`darina aytiladi. Juwiw normasi aniq esaplaniwi kerek. Eger ol kem ko`rsetilse, topiraqtin` duzlarinin` shala juwiliwina alip keledi. Eger ko`p ko`rsetilse, artiqsha suw sariplanadi ha`m ziyanli duzlar menen birge aziqliq elementleri de juwilip ketiwi na`tiyjesinde topiraqtin` o`nimdarlig`i kemeyip ketedi.

Shor juwiw protsessi topiraq eritpesin qisip shig`ariw ha`m oni to`menge ha`reketleniwshi suw ag`iminin` ag`izip ketiwinen ibarat.

Shor juwiw normasi, topiraqtin` shorsizlaniw da`rejesi, juwilatug`in qatlamnin` teren`ligi menen aniqlanadi. Topiraqtin` baslang`ish shorlaniw da`rejesi onin` tu`ri, mexanikaliq qurami, strukturasi, suw o`tkiziwshen`ligi, jer asti suwlarinin` teren`ligi ha`m basqada ko`rsetkishlerge baylanisli.

Shor juwiw normasi V.R.Vorobev formulasi ja`rdeminde esaplanadi. Eki tu`rli topiraqtin` shor juwiw normasin bull formuladan ha`m keste mag`liwmatlarinan paydalanip esaplaw mu`mkin.

M = 10000 m².h.a.1g (S_b ^: S _kmb), bunda: M – shor juwiw normasi, m³/ga;

h – topiraqtin` juwilatug`in qatlam qalin`lig`i, m;

a – juwilatug`in topiraqtin` ximiyaliq ha`m mexanikaliq quramina baylanisli bolg`an duz shig`ariw qa`bileti (0,62-3,30 g`a shekem);

S_b – topiraqtin`  juwilatug`in qatlamindag`i da`slepki duz mug`dari (massag`a salistirg`anda % esabinda);

S _kmb- topiraqta shor juwiwdan keyingi duz mug`dari  (massag`a salistirg`anda % esabinda);

Juwilg`annan keyin qaliwi mu`mkin bolg`an duz mug`dari: xlorli shorlaniw – 0,2%, sulfatli – xlorli – 0,3%, sulfatli natriyli – 0,4%, sulfatli, natriyli, kaltsiyli – 1,0%. Bular juwilg`annan keyin qaliwi mu`mkin bolg`an duz mug`dari. Ma`selen, eger juwilatug`in qumlaq topiraqtin` 1 metrli (h) qatlami a = 0,72 m ge ten` bolsa, suwda eriwshen` duzlar mug`dari (b – qurg`aq qaldiq) 3% ti quraydi. Xlor ioni 0,964% bolg`anda topiraqtin` shorlaniw tu`rin proportsiya arqali aniqlaw kerek:

Bunda qurg`aq qaldiq:  3%    -   100%  

                                       0,964%  -   x

X= 0,964 x 100 : 3 = 32,8%,

yag`niy, qurg`aq qaldiqqa salistirg`anda xlor ioni 32,8% ti qurag`an. Demek, topiraq sulfat, xloridli shorlaniwg`a iye. Juwiwdan keyin qaliwi mu`mkin bolg`an duz mug`dari qurg`aq topiraq massasina salistirg`anda 0,3% ti quraydi.

Shor juwiw normasi to`mendegi formula ja`rdeminde aniqlanadi:

M = 10000 m².h.a.lg (S_b ^: S _kmb), bunda: 1g (qurg`aq qaldiq – 3% S<sub>b</sub> : k.m.b. duz mug`dari – 0,3% S _kmb) = 1g10=1

M_yu.m = 10 000 x 1 x 0,72 x lg (3% : 0,3%) = 7200 m³/ga.

 Demek, topiraq sulfatli xloridli shorlang`aniwg`a iye bolsa, oni juwiw ushin 7200 m³/ga suw talap etiledi. 

keste

Juwilatug`in qatlamdag`i qurg`aq qaldiq mug`dari, %	Xlor mug`dari, %	Qurg`aq qaldiq qurami boyinsha topiraqlar tu`ri
		Xloridli (40-60% ke shekem)	Sulfatli – xloridli 25–40% ke shekem	Sulfatli – natriyli (10–25% ke shekem)		Sulfat- natriy-kaltsiyli (0–10% ke shekem)
1. Mexanikaliq qurami boyinsha jen`il topiraqlar
0,2 - 0,5 0,5 – 1,0 1,0 – 2,0 2,0 – 3,0	0,001 0,033 0,068 0,0964	a=0,62 a=0,62 a=0,62 a=0,62	a=0,72 a=0,72 a=0,72 a=0,72	a=0,82 a=0,82 a=0,82 a=0,82		a=1,18 a=1,18 a=1,18 a=1,18
2.Mexanikaliq qurami boyinsha awir qumlaq ha`m saz topiraqlar
0,2 - 0,5 0,5 – 1,0 1,0 – 2,0 2,0 – 3,0	0,001 0,033 0,068 0,0964	a=1,22 a=1,22 a=1,22 a=1,22	a=1,32 a=1,32 a=1,32 a=1,32	a=1,42 a=1,42 a=1,42 a=1,42		a=1,78 a=1,78 a=1,78 a=1,78
Formuladag`i sanlarinin` logarifmlik ko`rsetkishi
lg 1 = 0 lg 2 = 0,3  lg 3 = 0,49  lg 4 = 0,67  lg 5 = 0,68  lg 6 = 0,81  lg 7 = 0,90		lg 8 = 0,96 lg 9 = 0,98 lg 10 = 1 lg11= 1,17 lg12= 1,18 lg13= 1,20 lg14= 1,21			lg15= 1,22 lg16=1,16  lg17= 1,20 lg18= 1,25 lg19= 1,29 lg20= 1,32