Agrobiocenoz diyqanshiliqta ju'zege keletug'in biocenoz

A’MELIY SHINIG’IWLAR

A’meliy-1. Topiraqtin fazalarin (qatti, suyiq ha’m gaz bo’limleri)n aniqlaw

         Topiraqtin’ gewekligi dep tabiiy duziliske iye bolg’an ha’m topiraq ko’lemine salistirg’andag’i protsent esabindag’i barlik fraktsiyalar arasindag’i bosliklar jiyindisina aytiladi. Topiraklardin geuekligi olardin mexanikalik kurami, strukturalili2i x1m tig’izlik d1rejesine karap ozgeredi. Geueklikti uliuma x1m kapillyar geueklikleri boliwi mumkin.

         Uliuma geueklik topiraktin kolemlik massasi (dv) x1m salistirma massasi      (d) korsetkishleri j1rdeminde esaplanadi.

                            d-dv.100%

         R_uliuma=---------------- (q)

                            D

 Bul korsetkish barlik katlamlar boyinsha arnauli tablitsadan paydalanip esaplanadi.

Misali. Tipik boz topiraklar (TBT) 0-qy sm katlami ushin

                            2,57•1,23

R_uliuma = ------------•  100%

                            2,57

         Usi tablitsa n1tiyjelerinen paydalanip, topiraktin katti xalatinda2i koleminen (T№*K), aeratsiya geuekligin (g) formula boyinsha esaplan xam tablitsanin tuura keletu2in grafalarina jazin.

         P_aer= P_uliuma-O_W  (w)

Sh2allik kolemlik (0_W) massaga salistirgandagi igallikti (t - grafa ) kolemlik massasina (w grafa) kobeytiu joli menen tabiladi, yagniy 12,4 x 1,23= 15,3 boladi.

Bul barlik aeratsiya geuekligi P_aer= twF-qt,eF=ey,uF ke ten boladi. Topiraktin katti   xalda2i kolemi.

T№*K=q00F- R _uliuma=q00F-twF=riF boladi.

Bul barlik alip baril2an esaplaular tipik boz topiraktin 0-qy sm katlaminda tiyisli.

Usi ulgige karap topiraklardin baska katlamlari ushin usi2an uksas esaplardi orinlap y,u,i, x1m o grafalardi toltirin.

Tipik boz topiraktin 0-qy sm katlami misalinda tablitsani toltiriu t1rtibin 6yrenemiz. Bunda y grafa2a e x1m t grafalar kobeymesi jaziladi.

i -grafa2a P_aer (w) formulanin esaplau n1tiyjeleri jaziladi. Bunda uliuma geueklikten (u grafa) kolem i2alli2i (y grafa) alinadi, ya2niy tw,t-qt,e=eu,wboladi.

o-grafa korsetkish (T№*K)q00F ten (buzil2an topirak duzilisinin barlik xalatinan) uliuma kolemdi alip taslau joli menen tabiladi,ya2niy q00-tw,t=ru,tF  (baslan2ish materiallar tablitsada berilgen).