Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
581 
agrotexnik xizmat kо‘rsatishni yaxshilash, qishloq xо‘jaligi texnikasidan 
foydalanish samarasini va unumdorligini maksimal darajada oshirish maqsadida 
tashkil etilgan[1]. 
Bugungi kunda bu parklarda xaydov traktorlari, don va sholi urish 
kombaynlari, shuningdek turli texnika vositalari jamlangan. Lekin hozircha bu 
parklar qishloq xо‘jaligi ishlab chiqarishda samaradorlikni oshirishga sezilarli 
ta’sir kо‘rsatadigan qudratli kuchga aylanganicha yо‘q. Shuning uchun ham 
mashina-traktor parklari tizimlarining faoliyatini yanada zamonaviy talablar 
darajasida takomillashtirish talab etiladi. Ma’lumki, qishloq xо‘jalik mahsulotlari 
ishlab chikarish tannarxi xarajatlari tarkibida yoqilg‘i va mashina-traktor parklari 
xizmatlari xarajatlari salmoqli о‘rinni egallaganligidan kelib chiqib, mashina 
traktor parklaridan optimal foydalanishni taqozo etadi. Demak, mashina traktor 
parklarini zamonaviy va yuksak unumli texnikalar bilan ta’minlasak, qishloq 
xо‘jaligida samaradorlik yanada yuqori bо‘ladi. 
Ma’lumki, turli xildagi qishloq xо‘jalik ishlarini bir markadagi traktorlar 
bilan bajarish bahosi har hildir. Shu bilan birga bir hil va bir turdagi ishlarni turli 
markadagi traktorlar bilan bajarish xarajatlari xam turlichadir. Shuning uchun 
qishloq xо‘jalik mashinalari va traktorlarining ishlarining turlari bо‘yicha 
taqsimlashda kо‘plab mumkin bо‘lgan tanlash imkoniyatlari yuzaga keladi. 
Bunday kо‘p variantli masalalarni hal etish uchun an’anaviy usullaridan foydalanib 
bо‘lmaydi, shuning uchun uni matematik usullar va modellar hamda kompyuterlar 
zimmasiga yuklash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bu hol esa, qishloq xо‘jaligi 
rivojlangan ilg‘or davlatlarda shu sohada olib boriladigan ishlar sarasiga kiradi[2]. 
Masalada eskirgan mashinalarni hisobdan chiqarish ham kо‘zda tutilib, bu masala 
joriy davr uchun yechiladi. Belgilangan hajmdagi qishloq xо‘jalik ishlarini 
kо‘rsatilgan agrotexnik muddatlarda bajarish uchun texnikalarning yetishmasligi 
kamchiligi kuzatilsa, u holda mashina-traktor parklaridan optimal foydalanish 
masalasini bir vaqtning о‘zida mavjud mashina-traktor parklarni tizimli jamlash 
masalasini ham qо‘shib hal etish mumkin bо‘ladi. Bundan tashqari yangidan 
tashkil etilgan bir qancha fermer xо‘jaliklariga xizmat kо‘rsatuvchi xususiylashgan 
mashina-traktor parklarini ham tashkil etish lozim. U holda yangi tashkil etilgan 
fermer xо‘jaliklarida ularga xizmat kо‘rsatadigan birorta qishloq xо‘jalik mashina 
va traktorlari bо‘lmagan sharoitda mashina-traktor parklarning optimal tarkibini 
aniqlash masalasi kо‘rib chiqiladi. Fermer xо‘jaliklariga xizmat kо‘rsatuvchi 
mashina-traktor parklarini optimal tarkibini yangi zarur texnikalar bilan tо‘ldirish 
hamda eski yaroqsiz holga kelib qolganlarini hisobdan chiqarish yо‘li bilan 
aniqlash mumkin.
Bunday muammolar bilan qо‘yilgan masalalarni boshlang‘ich ma’lumotlar 
asosida iqtisodiy-matematik modellari va kengaytirilgan matritsalari tuzilib, 
matematik usullar va zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda 
amaliy dasturlar majmuasi yordamida kompyuterlarda yechiladi. Masalalarni 
optimallik mezoni sifatida berilgan ish hajmini bajarish uchun keltirilgan minimal 
xarajat, minimal joriy xarajat, qishloq xо‘jalik texnikasi va traktorlari sotib olishga 

---