Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
445 
экинлар қисман нобуд бўлганда олинмай қолган маҳсулотга тўғри келадиган 
харажатларнинг бир қисми киради. Якунловчи босқичда юқорида санаб 
ўтилган барча ҳисоб ишларини бажарилгандан сўнг бевосита деҳқончилик 
маҳсулотлари таннархини калькуляциялаш амалга оширилади. Чунки бу 
вақтга келиб барча экинлар бўйича уларни етиштиришнинг ҳамма 
харажатлари ҳисобга олинган бўлади ва Деҳқончилик маҳсулотлари 
истеъмолчиларининг счётлари бўйича калькуляцион фарқлар акс эттирилади.
Деҳқончилик маҳсулотлари таннархинининг кўрсатилган кетма-кетлиги 
ҳақиқий харажатлар суммаси тўғрисидаги ишончли ахборотларни 
таъминлаш, хўжалик ичида истеъмол қилинадиган маҳсулот ва ишлар бўйича 
калькуляцион фарқларнинг ҳисобини олиш. Калькуляцион ҳисоб-
китобларнинг ишончлигини ошириш имконини беради. 
Деҳқончиликнинг алоҳида маҳсулот турларининг таннархини ҳисоблаш 
бўйича калькуляцион ҳисоб-китоблар махсус техник расмийлаштириш 
дехқончилик харажатлари ва маҳсулотлар чиқишини ҳисобга олиш 
қайдномасида 
бажариш 
мақсадга 
мувофиқдир, 
чунки 
кўпчилик 
хўжаликларда маҳсулот таннархини ҳисоблаш ишлари ҳар хил бўлади. 
дехқончилик харажатлари ва маҳсулотлар чиқишини ҳисобга олиш 
қайдномаси ишлаб чиқариш харажатларининг даражаси, таркиби ва 
тузилишининг режа билан таққосланган кўрсаткичлар (нормативлар, 
сметалар)ни Деҳқончиликнинг асосий ва ёндош маҳсулотларнинг 
таннархини ҳисоблаш бўйича зарур ҳисоб-китобларни ўз ичига олиши лозим. 
Бунда муайян маҳсулотни калькуляциялаш усулларини инобатга олиш ҳамда 
калькуляцион фарқларни аниқлаш учун зарур ахборотларга эга бўлиш керак. 
Деҳқончиликнинг у ёки бу турдаги маҳсулоти таннархини ҳисоблаш 
учун зарур шартлар уларни ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган барча 
харажатлар суммасини аниқлашдир. Мазкур тармоқнинг деярли барча экин 
турлари ва ишлаб чиқаришлар бўйича йил охирида асосий харажатларнинг 
фақат бир қисми акс эттирилади. Қишлоқ хўжалик экинларини етиштириш 
билан боғлиқ бўлган харажатларнинг бошқа қисми мустақил объектлар 
сифатида алоҳида ҳисобга олинади. Шу боисдан кўрсатилган харажатларни 
тақсимлаш ва экин турлари бўйича акс эттириш лозим, шу орқали биз 
олинган маҳсулот таннархини калькуляциялаш учун зарур ахборот базасини 
таъминланган бўлади. 
Деҳқончилик маҳсулотлари таннархини ҳисоблаб чиқишдан олдин баъзи 
бир ҳисоб ишларини бажариш керак бўлади. Табиий офатлар, ёнғин ва шу 
кабилар туфайли нобуд бўлган экин майдонларининг харажатларини 
аниқлаш зарур ва бу бўйича қуийдаги бухгалтерия проводкаси берилади: 
Дебет 9720-“Фавқулотда зарар” 
Кредит 2010-“Деҳқончилик” қилиб рўйхатдан чиқарилади. Яъни 
зарарларга киритилади. Ушбу харажатларини рўйхатдан чиқариш учун асос 
амалдаги қоидаларга мувофиқ тузилган ва хўжалик раҳбари томонидан 
тасдиқланган далолатномалар ҳисобланади. 

---