Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
266 
organizmiga tushadi. Mevalar insonlar hayotiy faoliyati uchun katta ahamiyat kasb 
etadi. 
Meva-sabzavot mahsulotlari raqobatbardoshligini ifodalovchi ko‘rsatkichlar 
tizimiga quyidagi omillarni kiritish mumkin: mahsulotning nafliligi, ta’m va 
iste’mol xususiyatlari; marketing va reklama-axborot bilan ta’minlanganlik 
darajasi; sifat ko‘rsatkichlari; dizayni va qadoqlanishi; mahsulotni bozor 
sigmentlariga ko‘ra tabaqalashtirish; narxi; tannarxi; ekologik xavfsizligi, texnik 
normalar va standartlarga mos kelishi; kafolatlar bilan ta’minlanganligi va kafolat 
berish muddatlari; sotishdan oldingi va keyingi servis holati; raqobat bozorida 
tovarning o‘z vaqtida paydo bo‘lishi va boshqalar.
Meva-sabzavot mahsulotlari sifatini baholashda uning tarkibiga kiruvchi 
vitaminlar, mikroelementlar va to‘yimliligi asosiy ahamiyat kasb etadi. Bulardan 
tashqari mahsulotning iste’molchilar uchun ishonchliligi, ya’ni laboratoriya 
tekshiruvidan o‘tganligi va iste’mol uchun xavfsizligi ham muhim ko‘rsatkichlar 
hisoblanadi. Shuningdek, mahsulotlarning raqobatbardoshligini baholashda 
ularning sifati asosiy rolni o‘ynaydi. 
Mahsulot sifatiga tabiiy-iqlimiy, texnik-texnologik, ijtimoiy-psixologik va 
tashkiliy-iqtisodiy xaraktyerdagi bir qator omillar o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Mahsulot sifatiga ta’sir ko‘rsatuvchi tabiiy omillarga tuproq tarkibi, 
hududning iqlim shart-sharoitlari, ob-havo, o‘simliklar vegetatsiya davrining 
davomiyligi, quyosh harorati, yorug‘lik va namlik darajasi kabilar kiradi. Masalan, 
mamlakatimizda vegetatsiya davrining mart oyidan toki noyabr oyining 
oxirlarigacha davom etishi, qulay tabiiy-iqlim sharoitlari jahon bozorlarida 
xaridorgir bo‘lgan, betakror ta’m va yuqori iste’mol xususiyatlariga ega meva-
sabzavot mahsulotlari etishtirishga imkon yaratadi.
Mahsulot sifatiga agrotexnika tadbirlarining o‘z vaqtida va sifatli o‘tkazilishi, 
yuqori unumli va zamonaviy texnologiyalar, texnikalar hamda mashinalar tizimini 
qo‘llash, sifatli urug‘lik, mineral va organik o‘g‘itlardan optimal foydalanish, 
urug‘chilik-seleksiya ishlari samaradorligini oshirish, turli kasalliklar va 
zararkunandalarga qarshi kurashish kabi texnik-texnologik omillar ham kuchli 
ta’sir ko‘rsatadi. Texnik-texnologik omillardan foydalanish samaradorligini 
oshirish qishloq xo‘jaligi ekinlari hosildorligini oshirishga va mahsulotlar sifatini 
jahon andozalari darajasiga etkazish imkonini yaratadi. 
Meva va sabzavot mahsulotlarini jahon agrar va oziq-ovqat bozorlarida 
manfaatli narxlarda sotish uchun bozorga chiqarilayotgan mahsulotlarning tashqi 
ko‘rinishi, ta’m xususiyatlari va asl holatini saqlab qolish muhimdir.
Eksportchi korxonalar, fermer xo‘jaliklari va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari 
mahsulotlarining jahon bozorlaridagi raqobatbardoshligini ta’minlashda quyidagi 
chora-tadbirlarning amalga oshirilishi muhim:
- eksportni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash mexanizmlarini yanada 
rivojlantirish;
- eksport qiluvchi korxonalarga mahsulot tayyorlash va sotish xarajatlarini 
kamaytirishda ko‘maklashish;

---