Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

Фойдаланган адабиётлар 
1. Тошбоев А.Ж. Кўп тармоқли фермер хўжаликларини ташкил этиш ва 
бошқариш. Ўқув қўлланма Т.: “Iqtisod-Moliya”, 2020 й. - Б. 544. 
2. Умурзоқов Ў.П., Тошбоев А.Ж. ва бошқалар. Фермер хўжалиги 
иқтисодиёти. Ўқув қўлланма. Т.: “Iqtisod-Moliya”, 2007 й. - Б. 276. 
3. Умурзақов У.П., Тошбоев А.Ж “Кичиқ бизнес ва тадбиркорлик” Ўқув 
қўлланма. Т. ”Саностандарт” -2014. -480бет. 
4.Эргашев Р.Х., Холиқов С.Р,. А.Ж. Тошбоев. Инновацион иқтисодиёт. 
Дарслик, Т.: “Iqtisod-Moliya”, 2019.-396б 
 
ҚЎШМА КОРХОНА ВА ЛОЙИҲАЛАРНИНГ АГРАР СОҲАДАГИ 
ҲУҚУҚИЙ ҲАМДА ИНСТИТУЦИОНАЛ ИСЛОҲАТЛАР 
ЖАРАЁНЛАРИДАГИ ЕЧИМЛАРИ 
 
И.С. Саламов, Б.С. Жалилов -
 СамВМИ,
 
и.ф.н., доцентлари. 
А.А. Зубайдуллаев, З.С. Казакова, Ш.Б. Ваҳобова -
 СамВМИ, 
катта ўқитувчилари 
Президент Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлис Сенати ва Қонунчилик 
палатасига қилган Мурожаатномасида “2020 йил – Илм- маърифат ва 
рақамли иқтисодиёт йили” деб эълон қилинган эди.Ўзбекистон Республикаси 
Президентининг 2018 йил 20
 
октябрь, ПҚ-3980-сонли “Давлат-хусусий 
шерикликни ривожлантиришнинг ҳуқуқий ва институционал базасини 
яратиш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида” ги қарори 
қабул қилинди. Унда мамлакатимизда иқтисодиётни либераллаштириш 
бўйича амалга оширилаётган чора-тадбирлар ва институционал ислоҳотлар, 
инвестиция муҳитини яхшилашга, хорижий ва маҳаллий инвесторлар 
сонининг ортиб боришига кўмаклашиш ҳақида ҳамда шу билан бирга, 
анъанавий равишда давлат тасарруфида ва бошқарувида бўлган иқтисодиёт 

---

 
167 
тармоқлари ва ижтимоий соҳада тўпланиб қолган муаммо ва камчиликлар 
давлат-хусусий шериклик тизимини жорий этишни жадаллаштириш 
юзасидан муҳим чоралар кўриш масалалари киритилган.
Ижтимоий аҳамиятга эга бўлган вазифаларни ўзаро манфаатли 
шароитларда тезкорлик билан ҳал этиш, шунингдек, давлат-хусусий 
шериклик тизимини самарали бошқариш ва мувофиқлаштириш учун 
институционал имкониятлар комплексини яратиш мақсадга мувофиқлиги 
белгилаб берилган. Йўналишнинг номи лотинча "institut" - сўзидан олинган. 
Институт тушунчаси иқтисодчиларга ижтимоий фанлар томонидан 
ўзлаштирилган бўлиб, ижтимоий ҳолатга ҳам тегишлидир.
Институт - бу маълум эҳтиёжни қондириш учун мўлжалланган 
хизматлар ва белгили ҳақ-ҳуқуқлар йиғиндисидир,дейилади. Институт 
категорияси Джон Ролзнинг «Адолат назарияси» деб номланган илмий 
ишида асосий категориялардан бири сифатида келтирилган. Иқтисодий 
назарияда институт тушунчаси илк бор таҳлилда пайдо бўлиб, бу тушунчани 
фанга Торстейн Веблер киритганлиги манбаларда айтилган. Энди эса, 
мавзунинг илмий-амалий ва иытисодий таҳлил қисмини ётритишга ўтамиз.
 
Қўшма корхона ва лойиҳаларнинг аграр соҳадаги ҳуқуқий ҳамда 
институционал ислоҳатлар жараёнларидаги ечимлари қуйидагичадир.
Самарқанд вилоятида 2020 йил якуни билан вилоятда ялпи худудий 
маҳсулот (ЯХМ) ҳажми 42.1 триллион сўмни ташкил этиб, ўсиш 2019 йилга 
нисбатан 1,9 фоиз бўлди. Агар бу кўрсаткични Бухоро вилояти билан 
солиштирсак, уларда ялпи худудий маҳсулот етиштириш 30 триллоин 300 
млн сўмни,ўсиш 102 фоиз бўлди. Самарқанд вилоятига нисбатан ялпи 
худудий маҳсулот ҳажми 11,8 триллион сўмга камдир. Илмий изланишлар 
шуни кўрсатмоқдаки, хориж капитали билан ишлаётган корхоналарнинг 
республика қишлоқ хўжалиги инфратузилмасидаги улуши 20 фоизни ҳам 
ташкил қилмайди. Масалан, АҚШ билан Ўзбекистон ўртасида 2020 йилнинг 
8 ойида 240 та Қўшма корхона ташкил қилинди ва рўйхатдан ўтди. 
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотларини 
таҳлил қилганимизда, 2021 йил 1 январь ҳолатига республикада рўйхатдан 
ўтган хорижий капитал иштирокидаги корхона ва ташкилотлар сони 12300 
тани ташкил этиб, улардан 11800 таси фаолият юритмоқда, 500 таси ўз 
фаолиятини ҳар хил сабабларга кўра тўхтатганлар. Қўмита хабарида 
айтилишича, фаолият кўрсатаётган хорижий капитал иштирокидаги 
корхоналар сони ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 1 399 тага ошган. 
Хорижий капитал иштирокида фаолият кўрсатаётган корхоналарнинг 
давлатлар кесимида сони қуйидагича: Россия – 2093 та; Хитой – 1799 
та; Туркия – 1576та; Қозоғистон – 919 та; Корея – 888 та. Хорижий капитал 
иштирокида янги ташкил этилган корхоналарнинг давлатлар кесимида сони: 
Россия – 315 та; Хитой – 207 та; Туркия – 330 та; Қозоғистон–150 та; Корея – 
97 та. Истиқболдаги вазифалар қуйидагилардир. 

---