Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
496 
Hozirgi kunda mahsulotlar bahosini shakllantirishda ishlab chiqarishda sarf 
qilinadigan moddiy resurslar bahosi asosiy o‘rinni eg‘allamoqda. Qishloq 
xo‘jaligiga moddiy-texnika resurslari yetkazib berish, turli ish va xizmatlar 
ko‘rsatish va mahsulotlarni qayta ishlashga ixtisoslashgan tarmoqlar bahosini 
tartibga solish bu muammoni qisman bo‘lsada yechishga imkon berishi mumkin. 
Chunki, bu turdagi korxonalar joylarda ozchilikni tashkil etib (bir-ikkitadan 
oshmaydi), bozorda monopol mavqyeni qo‘lga kiritib olgan. Bozor 
munosabatlarining keng rivojlanib borishi va bu tarmoqlarda ham raqobat 
muhitining kirib kelishi bilan baholar barqarorlashuvi yuz bera boshlaydi. 
Kelgusida davlatning kafolatli baholar tizimini joriy etishga bo‘lgan talab kuchayib 
boradi. Buni rivojlangan xorijiy mamlakatlar tajribasidan ham ko‘rish mumkin. 
Bugungi kungacha qabul qilingan normativ va huquqiy hujjatlar, 
xo‘jaliklarning ixtisoslashuvini hisobga olgan holda va tuzilgan kontraktatsiya 
shartnomalariga asosan qishloq xo‘jalik ekinlarini mustaqil ravishda joylashtirish 
uchun huquqiy asos yaratib berilgan. Xo‘jaliklar mustaqil ravishda maqbul ishlab 
chiqarish tarkibini shakllantirish hamda ilmiy asoslangan almashlab ekish tizimini 
joriy etish uchun imkoniyatga ega bo‘lishgan. Ammo, amaliyotda ushbu qarorlar 
ishlashi uchun mexanizmlar yetishmasligi natijasida ularni amalga oshirish juda 
qiyin kechmoqda. Bundan esa nafaqat dehqon, balki mamlakat iqtisodiyoti zarar 
ko‘rmoqda. 
Fermer xo‘jaliklarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish imkoniyatlari 
quyidagilarda namoyon bo‘ladi: 
- erkin baho belgilash va baholarni davlat tomonidan tartibga solish 
mexanizmlarini qo‘shib olib borish; 
- qishloq xo‘jaligi mahsulotlari baholari bilan qishloq xo‘jaligiga xizmat 
ko‘rsatuvchi sanoat korxonalari baholarining ekvivalentligini (baholar paritetini) 
ta’minlab borish; 
- fermer xo‘jaliklarining kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni tashkil 
qilishiga imkon beruvchi darajada daromad keltiruvchi baholar tizimidan 
foydalanish; 
- ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va mahsulotlar tannarxini 
kamaytirishga erishish; 
- mahsulotlar sifati va iste’mol qiymatidan kelib chiqib tabaqalangan baholar 
tizimidan foydalanish; 
- davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan va mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligini 
ta’minlovchi strategik mahsulotlarga davlat tomonidan kafolatlangan baholar 
tizimini joriy etish va boshqalar. 
- dehqonning mahsulot sotish kanallarini tanlash va ishlab chiqarilgan 
mahsulotga baho belgilash bo‘yicha erkinligini ta’min etuvchi iqtisodiy 
mexanizmni bosqichli tarzda joriy etish.