Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

 
426 
сарфлардир. 
Квалификацияланадиган актив - бу белгиланган мақсадда фойдаланишга 
ёки сотишга тайёрлаш учун албатта салмоқли вақт талаб этадиган активдир. 
Демак, 23-сонли Бухгалтерия ҳисобининг ҳалқаро стандартига мувофиқ 
донни қайта ишлаш корхоналарида қарз мажбурияти бўйича харажатларга 
қуйидагилар киради: 

жалб қилинган қисқа ва узоқ муддатли қарзлар,банк кредитлари 

9-сонли МҲХС «Молиявий инструментлар»да тавсифланганидек, 
эффектив фоиз усулидан фойдаланган ҳолда ҳисобланган фоиз харажати 

16-сон МҲХС «
Ижара» 
га мувофиқ тан олинган ижара 
мажбуриятлари билан боғлиқ фоизлар 

фоизлар бўйича сарфларга тузатиш тарзида қабул қилинадиган 
даражада, чет эл валютасидаги қарзларни жалб қилишдан келиб чиқадиган 
курс фарқлари. 
Эффектив фоиз усули - бу молиявий актив ёки молиявий мажбуриятнинг 
(ёки молиявий активлар ёки молиявий мажбуриятлар гуруҳининг) 
амортизацияланган қийматини ҳисоблаш ва фоизли даромад ёки фоизли 
харажатни тегишли даврда тақсимлаш усулидир. 
Донни қайта ишлаш корхоналари сарфлаётган қарз мажбурияти бўйича 
харажатларни эффектив фоиз усули орқали квалификацияланадиган актив ва 
квалификацияланмайдиган активларга бўлиб олиб, қилинган харажатни 
ҳисобот йилида ҳақиқатда харажат ёки актив сифатида тан олиши лозим. 
Қарз мажбуриятлари бўйича харажатларни капитализация қилиши учун 
қуйидаги 2 та шартларга риоя қилиш зарур: 
-
донни қайта ишлаш корхоналари мазкур актив бўйича харажатларни 
амалга оширганда ва активни белгиланган мақсади бўйича ишлатишга ёки 
сотишга тайёрлаш учун зарур бўлган фаолиятни амалга оширганда; 
-
донни қайта ишлаш корхоналари қарзлар бўйича харажатларни амалга 
оширганда. 
Донни қайта ишлаш корхоналари квалификацияланган активни 
тайёрлаш бўйича фаол ҳаракатни тўхтатган давомий даврлар мобайнида 
қарзлар бўйича харажатларни капитализация қилишни ҳам тўхтатиши лозим. 
Бунинг учун бухгалтерга бошланғич ҳужжат – харажатларни капитализация 
қилишни тўхтатишга асос зарур. 
Ҳозирги кунда амалиётда “Тугалланмаган қурилиш” капитализация-
ланадиган 
активларнинг 
энг 
кенг 
тарқалган 
тури 
ҳисобланади. 
Тугалланмаган қурилишга доир капитализацияланадиган активга мисол 
кўриб чиқамиз: Донни қайта ишлаш корхонаси биносини қуришни 2020 йил 
феврал ойи бошида бошлади. Қурилиш ишларини молиялаштириш учун 4 
200 000 000 сўм миқдорида йиллик 25% остида банк кредити жалб қилинган. 
Қурилиш ишлари 2020 йил августь ойига қадар олиб борилди. 2020 йилнинг 
августь-декабрь ойларида қурилиш ишлари вақтинча тўхтатилди. Қуйидаги 
жадвал орқали 2020 йил учун капитализацияланадиган актив ва корхонанинг 

---