207
bu erda α – koeffitsient, qiymatlari 0 va 1 oralig‘ida bo‘ladi.
Laplas mezoni variantlar ko‘rsatkichlarining nafaqat “eng yomon” va “eng
yaxshi” qiymatlarini, balki barcha qiymatlarini hisobga oladi, oraliq qiymatlari
quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
m
j
ij
j
m
S
1
1
max
Bu erda n – ustun bo‘yicha ko‘rsatkichlarning umumiy soni.
Sevidj mezoni bo‘yicha har bir variant uchun baholar to‘plamidan bahoning
maksimal qiymati tanlanadi va hosil bo‘lganlar ichidan minimali tanlab olinadi:
C = min
i
max
j
(max
i
P
ij
-
ij
P
).
2. Additivlik mezoni vektorli mezonlarni taqqoslash usullaridan biridir. Bu
holda qo‘shimcha evristik ma’lumotlar echim qabul qilish sohasining etuk
mutaxassislari bo‘lgan ekspertlar guruhidan olinadi. Bunday ma’lumotlar og‘irlik
koeffitsienti sifatida qo‘llanilib, dastlabki ko‘rsatkichlar to‘plamiga beriladigan
ustunlikni xarakterlaydi. Umuman olganda har bir variant bo‘yicha baholash
shkala rangi sifatida ifodalanadi.
Additivlik mezonida ahamiyatli o‘rinni ekspert baholash usuliga asoslangan α
j
egallaydi. Variantlar quyidagi formula bo‘yicha baholanadi:
min F(X) =
s
j
m
s
j
j
j
ij
j
x
a
x
a
1
1
)
(
)
(
,
bu
erda
)
(
),
(
x
P
x
P
j
ij
-
ko‘rsatkichlarning qiymatlari mos ravishda
minimallashtiriladi (j=
s
,
1
) yoki maksimallashtiriladi (j=
);
,
1
m
s
3. Ranglar bo‘yicha yoki ranglar summasi bo‘yicha integral reyting, bunda
yuqoridagi ikkala yondoshuv bo‘yicha natijaviy baholar umumlashtiriladi, bu esa
variantlarni nisbatan ob’ektiv natijaviy baholash imkonini beradi.
Qo‘yilgan loyihaviy echimlarni ko‘pmezonli ko‘pdarajali baholash va
ularning eng yaxshisini tanlash uchun dasturiy ta’minot ishlab chiqilgan.
Ishlab chiqilgan dasturiy ta’minot quyidagi funksiyalarni avtomatlashtirishni
ta’minlovchi algoritmik va dasturiy vositalar majmuidan iborat: investitsion
loyihaning yangi variantlarini shakllantirish; investitsion loyihaning mavjud
variantlarini o‘zgartirish; foydalanuvchi bilan muloqat jarayonini tashkil qilish;
investitsion loyihalarni optimallik mezonlari bo‘yicha baholash va tahlil qilish;
loyihani tanlash va qabul qilish va h.
Dasturiy vositalar quyidagi masalalarni echishga mo‘ljallangan:
-
Bir necha mezonlar bo‘yicha investitsion loyiha variantlarini baholash va
tahlil etish (Vald, Gurvits, Laplas, Sevidj mezonlari, bir qancha integral reyting
buyicha rangli shkalali baholash);
-
loyihalarning jalb qiluvchanligini ko‘pmezonli baholash, bu loyihalarni
dastlabki ishlashda, hamkorlar uchun uning investitsion jalb qiluvchanligini
baholash maqsadiga xizmat qiladi. Baholash quyidagi asosiy ko‘rsatkichlar orqali
amalga oshiriladi: kapital qo‘yilmalarning iqtisodiy samaradorligi; kapital
Do'stlaringiz bilan baham: |