Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

ТАДҚИҚОТЧИЛИК ФАОЛИЯТИ – КАСБИЙ-ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТ ТУРИ СИФАТИДА 
 
АСҚАРОВ И.Б., ЎМКҲТТКМО ва УҚТИ 
Касбий таълим тизими касбий педагогик кадрлар тайёрланишни таъминлаш учун мўлжалланган. У 
таълимнинг ўзига хос тури ҳисобланиб, унинг доирасида касб-ҳунар коллежлари учун умумкасбий ва махсус 
фанлар ўқитувчиларини тайёрлаш амалга оширилади. Мазмунли режада касбий таълим, шахсни шакллантириш 
жараёни бўлиб, кишини аниқ касб бўйича, касбий фаолиятларнинг бутун кўламини бажаришга, шунингдек, 
касбий фаолиятда ўз-ўзини намоён этиш учун самарали тайёрлашга қаратилган [3]. 
Касбий таълимнинг бўлажак педагоглари тадқиқотчилик фаолиятига касбий таълим моҳиятининг 
қуйидаги характеристикалари бевосита таъсир ўтказади: 
- 
техникавий, психолог-педагогик тор профилли билимлар интеграциясига асосланган соҳа (тармоқ) ва 
психолог-педагогик тайёргарлик ва битирувчиларининг касблар бўйича тайёргарлигининг бирлашмаси ва ўзаро 
чуқур алоқаси. Бунда тизим ташкил этувчиси сифатида психоло-педагогик тайёргарлик иштирок этади, у 
мақсадга мувофиқ соҳа ва махсус тайёргарликни методологик таъминлайди; 
- 
касбий ва касб-ҳунар таълимининг ўзаро алоқадорлиги. Касбий таълим касб-ҳунар таълими 
эҳтиёжларига мўлжалланган. Таълимнинг ушбу тури бутун жамият ривожланишини кадрлар, илмий-
методологик, технологик ва ахборот билан таъминлашда муҳим ўрин тутади; 
- 
ушбу тизимнинг фан, ишлаб чиқариш, иқтисодиёт, ижтимоий ва маданий соҳалар билан 
интеграцияси. Бу шунда намоён бўладики, касб-ҳунар коллежларида ўқув жараёни тобора ўқув-ишлаб чиқариш 
характерига ( турли-туман амалиётлар тизими, ишлаб чиқаришнинг турли-туман вариантлари, корхона ва 
ташкилотлар билан ҳамкорлик шакллари) эга бўлиб бормоқда. Бундан ташқари, касб-ҳунар коллежларида ўқув 
жараёни эгилувчан ва у ёки бу касб ва тайёргарлик даражасидаги мутахассисларга меҳнат бозоридаги 
эҳтиёжларга боғлиқ, бу эса янги таълимий дастурларни доимий яратиш зарурлигини; 
- 
ишлаб чиқариш техник, методик, инновацион-технологик ҳужжатлар, ўқув жиҳозларини ишлатиш ва 
хизмат кўрсатиш, янги техника ва технологияни ўзлаштириш каби битирувчиларни касбий фаолияти турлари 
хусусиятлари; 
- 
кўп профиллик (касб-ҳунар коллежларида бир нечта боғлиқ фанларни ўқитиш) касбий мойиллик, 
тадқиқотчилик ва илмий-методик фаолият (мутахассисларни тезкор тайёрлаш) ни таъминловчи тизим бўлган 
касбий таълим педагогларини касбий тайёрлаш хусусиятлари; 
Таъкидлаб ўтилгандек, касбий таълим касб-ҳунар коллежларида ижтимоий-касбий ишлаб чиқариш - 
технологик фаолиятни корхонларда амалга оширишга қодир мутахассисларни тайёрлаш билан боғлиқ. Касб 
таълими педагоги умумий касбий-педагогик фаолият доирсида турли фаолият турларини бажаради [2]. 
Уларнинг хусусиятларини қараб чиқамиз. 
60 

---

Қобилият-шахснинг муайян фаолият юзасидан лаёқатли ва унинг ишини муваффақиятли бажаришдаги 
ўзига хос имкониятларини ифодаловчи индивидуал руҳий хусусиятидир. 
Кўникма – бу ақлий ва жисмоний ҳаракатлар ёрдамида режалаштирилган мақсадга эришилади ва 
муайян бир фаолият амалга оширилади. 
Малака – киши эгаллаган билимлари, кўникма босқичидан ўтиб доимий ҳаракат турига айланиши, 
маҳорат ҳосил қилиниши [1]. 
Бўлажак касб таълими педагогининг асосий фаолият турларига қуйидагилар киради: 
- 
ўқув - тарбиявий фаолият – мутахасисларни касбий тайёрлаш таълим дастури бўйича яхлит ўқув- 
ишлаб чиқариш жараёнини ва таълим олувчиларни касбга йўналтиришни амалга ошириш, бўлажак 
мутахасисларда шахсий ва касбий сифатларни шакллантириш, қўлай таълим-тарбия муҳитини яратиш. 
- 
ўқув- методологик фаолият – касб таълим жараёнининг мажмуавий ўқув-методик таъминотини 
лойиҳалаш ва ишлаб чиқиш, илғор ишлаб чиқариш тажрибалари ва инновацион таълим технологияларини 
ўрганиш, улардан ўқув-тарбиявий ва ишлаб чиқариш фаолиятида фойдаланиш; 
- 
ишлаб чиқариш – технологик фаолият – фаолият турлари ва уларнинг мазмуни битирувчилар 
тайёргарлигининг мазмуни ва даражасининг минимумига қуйилган малака талабларига мувофиқ белгиланади. 
Касб таълим педагогининг тадқиқотчилик фаолияти – воқейликни акс эттириш шакли, билиш фаолияти 
тури, мақсадга мувофиқ излаш жараёни, педагогик фаолиятни, педагогик воқейлик объектларини ўрганиш ва 
педагогик воқейлик ҳақида объектив билимларни назарий тизимлаштиришни таъминловчи янги илмий 
билимларни ишлаб чиқишдан иборат.