Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

 
БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШДА 
ИНТЕРФАОЛ МЕТОДЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ 
 
ШИРИНОВ М.К., МАТНАЗАРОВА К.О., А.Авлоний номидаги ХТХҚТМОМИ 
 
Одамзот доимо табиат қўйнида фаолият кўрсатади, у билан узлуксиз муносабатда бўлади. Бу фаолият 
оқилона ташкил этилмаса ва у билан муносабат тўғри ўрнатилмаса, инсон ўзи ва табиат учун муаммолар 
келтириб чиқаради. Мазкур муаммолардан бири экологик муаммодир. Экологик муаммоларнинг тарбиявий 
жиҳатлардан умуминсоний, тарихий характерга эга. Алломаларимизда Мухаммад Мусо ал-Хоразмий («Китоб 
сурат ал-арз»), Абу Носир Фаробий («Китоб ал-хажм ва ал-микдор», «Китоб ал-мабоди ал инсония»-
Инсониятнинг бошланиши ҳақида китоб, «Китоб фи-аъзо ал-ҳайвон»), Абу Али ибн Сино («Тиб қонунлари»), 
Абу Райхон Беруний («Қадимги халқклардан колган ёдгорликлар»), Захриддин Муҳаммад Бобур («Бобурнома») 
ва бошқаларнинг асарларини мутолаа қилиб, аждодларимизнинг табиатга бўлган муносабати ҳақида етарлича 
маълумотлар оламиз. 
Ўқувчиларнинг экологик маданиятини шакиллантришда, бугунги кунда атроф-муҳитни муҳофаза этиш 
масаласига эътибор қаратилаётгани ҳеч кимга сир эмас. Экологиянинг энг асосий масаласи инсоннинг инсоний 
сифатларига боғлик. Экологик маданият экологик таълим-тарбия орқали шакиллантрилади.
Экологик тарбия: жамият экологик маданиятининг муҳим таркибий қисми, табиат ва жамиятнинг ўзаро 
муносабатларини тартибга келтириш йўналишларидан биридир. Экологик маданият табиатга меҳр билан 
муносабатда бўлиш, унга нисбатан маъсулликни ҳис этиш, табиий ресурусларга нисбатан жонкуярлик ҳиссини 
қарор топтириш, иқтисодий-хўжалик вазифаларини атроф-муҳитга зиён етказмайдиган қилиб ҳал этиш 
малакасини шакиллантриш кабилларни ўз ичига олади. 
364 

---

Таълим-тарбия жараёнининг самарадорлигини кафолатловчи замонавий педагогик технологияларни 
қўллаш борасида катта тажриба асосларини ташкил этувчи методлар интерфаол методлар номи билан 
юритилмоқда. “Interaktiv” инглизча “Interactive” сўзидан олинган бўлиб, “ўзаро ҳаракат ва таъсирланиш” деган 
маънони англатади.
Ўқитишнинг интерактив усулларини танлашда таълим мақсади, таълим олувчиларнинг сони ва 
имкониятлари, ўқув муассасасининг ўқув-моддий шароити, таълимнинг давомийлиги, ўқитувчининг педагогик 
маҳорати ва бошқалар эътиборга олинади. Таълим тарбия жараёнида ўқувчиларнинг табиатга бўлган 
мунасобатларни тарбиялашда ўқтишнинг қуйидаги интерфаол методларидан фойдаланишмиз ўқувчиларнинг 
ўзлаштириши учун жуда ҳам қулай имконият яратади. Шу ўринда қуйидаги интерфаол методларнинг 
табиатшунослик предметида қўлланилишини изоҳлаб ўтамиз. 
Тоифалаш шарҳини тузиш қоидаси: Тоифа-хусусият ва муносабатларни муҳимлигини намоён қилувчи 
(умумий) малумот. 
Ажратилган аломатлар асосида олинган маълумотларни бирлаштиришни таъминлайди. Тизимли фикрлаш, 
маълумотларни тузилмага келтириш, тизимлаштириш кўникмаларини ривожлантиради. 
1. Тоифалар бўйича маълумотларни тақсимлашнинг ягона усули мавжуд эмас. 
2. Битта мини-гуруҳда тоифаларга ажратиш бошқа гуруҳда ажратилган тоифалардан фарқ қилиши 
мумкин. 
3. Таълим олувчиларга олдиндан тайёрлаб қўйилган тоифаларни бериш мумкин эмас бу уларнинг 
мустақил танлови бўлади.