Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

БОШЛАНҒИЧ СИНФЛАРДА БАДИИЙ МАТН ВОСИТАСИДА НУТҚ ЎСТИРИШ 
 
САРИЕВ Ш., Низомий номидаги ТДПУ. 
Бугунги кунда таълим жараёнида кенг қўлланилаётган педагогик технология – ўқув жараёнини 
ҳаракатлантирувчи куч ёки олдиндан белгилаб қўйилган аниқ мақсад йўлида ўқитувчининг касбий фаолиятини 
янгиловчи ва таълимда якуний натижани кафолатлайдиган тадбирлар мажмуасидир. Янги педагогик 
технология, аввало, фанлар орасидаги ўзаро боғлиқликни таъминлаш, ўқувчилар фаолиятини изга солиш, 
уларда ижодий ва мустақил фикрлаш кўникмаларини шакллантириш демакдир. Бу эса таълим сифатини 
яхшилашни талаб этади.
Маълумки, ҳар қандай билим муайян соҳаларга тегишли матнлар мутолааси орқали ўзлаштирилади. 
Бошланғич синфларнинг «Ўқиш китоби» дарсликлари ҳам бундан мустасно эмас. 
Бадиий матн устида ишлаш орқали ўқувчиларни ижодий, мустақил ва мантиқий мушоҳада юритишга, 
матнни таҳлил қилиш ва унга ўз муносабатини билдира олишга ўргатиш, уларнинг нутқ маданиятини 
эгаллашларига кўмаклашиш ўқитувчидан катта маҳорат талаб этади. Нутқ маданияти адабий тилнинг умум 
томонидан эътироф қилинган меъёрларини бузмасдан, тўғри сўзлаш ва ёзишда, яъни нафақат онгимиз, балки 
ҳисларимизга ҳам таъсир этишида намоён бўлади. Нутқнинг тўғрилик, аниқлик, тушунарлилик, мантиқийлик, 
ифодалилик, равшанлик, мақсадга мувофиқлик ва ўринлилик даражаси тил ва услуб меъёри билан белгиланади, 
меъёрга нисбатланишга бевосита боғлиқ бўлади (меъёр – тилда ўрнатилган, мустаҳкамланган, умум томонидан 
қабул қилинган, қонунлаштирилган талаффуз, сўз қўллаш, грамматика, орфография ва пунктуация 
қоидаларидир).
Ўқиш дарсларида матн устида ишлаш ва нутқ ўстириш технологиясини шартли равишда қуйидаги 
босқичларга бўлиш мумкин:
266 

---

1. Кириш суҳбати. Бунда ўқитувчининг вазифаси – ёзувчи ҳаёти ва ижодининг муҳим жиҳатларини 
баён этиш, унинг асарларига нисбатан ўқувчиларда қизиқиш туйғусини уйғотишдир. Ўқувчиларни матнни 
идрок этишга тайёрлаш бошланғич синфларда ўқиш дарсларида муҳим ўрин тутади.