Agar o’tkazgichga biror q zaryad berilsa, u o’tqazgich sirti bo’yicha taqsimlanadi

С — ^
c “ ^
c-56)
U m um an aytganda, elektr sig£im o £tkazgich kattaligiga, uning 
geom etrik shakliga, jismning boshqa jism lar bilan o£zaro joylashishiga va 
muhitning dielektrik hususiyatiga bog£liq bo£lib, o £tkazgich yasalgan modda 
tabiatiga bog£liq bo£lmaydi.
SI da o £tkazgichga bir kulon elektr zaryad berilganda, uning potensiali 
bir voltga ko£tarilsa, bu o £tkazgichning elektr sig‘imi amaliy birlik etib 
qabul qilingan va bu birlikni bir farada (1 F) deyiladi, ya’ni
4 8

с =
1C

IV
= I F
Yakkalangan o ‘tkazgichga q zaryad berganim izda uning potensiali 
noldan m a’lum bir 
mikrofarada va pikofaradalardan foydalaniladi:
1 
mkF=
10'6 
F 
1 
pkF=
1012 
F
16- §. Kondensatorlar va ularning sig‘imi
Kondensator deb, bir-biridan dielektrik bilan ajratilgan ikki o ‘tkaz- 
gichdan iborat sistemani tushunam iz. K ondensatorlar yassi, silindrik 
(masalan, Leyden bankasi), sferik yoki boshqa xil shakllarda b o ‘lishi 
m um kin (39-rasm).
39-rasm.
4 9

Bundan tashqari, 40-rasm da ko‘rsatilganidek, o ‘zgaruvchan elektr 

sigim li kondensator ham ishlatiladi.
1) Yassi kondensatorning elektr sig‘imi.
Yassi kon den sato r (41-rasm ) p lastinalari oralig‘i d va S  yuzli
plastinadagi elektr miqdori q = 
<7
S  (bundagi ст-zaryadning yuza zichligi),
Ф, ~ (p2 
(p] —q>2
е е
qE = 
<7
va E = — —— b o £lgani uchun < i="">
е е
0 — —— , bundan
c (P \ ~ (P i 
Г -
q
q — 
е е
0 
о ----- -— bo‘lib, ^ 
tenglamaga q ning qiymati qo‘yilsa
d
Ф 
2
SIda
C = 
se

0
-

(1.57)
a
kelib chiqadi. Demak, yassi kondensatorning elektr sig‘imi plastinalar 
qoplamasining yuziga, muhitning dielektrik singdiruvchanligiga to £g‘ri pro­
porsional bo£lib, ular orasidagi masofaga teskari proporsional bo ‘lar ekan.
2) Sham ing elektr sig‘imi
Zaryadlangan shar elektr maydonining kuchlanganligi E = -----------