Agar fanga oid terminlar noaniq bo‘lsa, fanning o‘zi noaniqdir

Uzunlik birliklari: 1 km = 1000 m; 1 m = 10 dm; 1 m = 100 sm; 1 dm = 10 sm; 1 sm = 10 mm; 1 m = 1000 mkm; 1 m = 1000000000 (10^9) nm; 1 nm = 10 A^0; 1 m = 10^10 A^0; 1 nm = 10^-9 m. Hajm birliklari: 1 m^3 = 1000 l; 1 dm^3 = 1 l; 1 l = 1000 ml; 1 l = 1000 sm^3; 1 ml = 1 sm^3; 1 ml = 0,001 l; 1 sm^3 = 0,000001 (10^-6) m^3. Massa birliklari: 1 t = 1000 kg; 1 s = 100 kg; 1 kg = 1000 gr; 1 gr = 1000 mg; 1 mg = 0,001 gr. Bosim birliklari: 1 MPa = 1000000 (10^6) Pa; 1 kPa = 1000 Pa; 1 atm = 101325 Pa; 1 atm = 101,325 kPa; 1 atm = 760 mm Hg ust.; 101,325 kPa = 760 mm Hg ust. Sonlarni musbat darajaga ko‘tarish Sonlarni manfiy darajaga ko‘tarish Sonlarni grekcha nomlanishi Sonlarni grekcha yozilishi 1 = 10^0 10 = 10^1 100 = 10^2 1000 = 10^3 10000 = 10^4 100000 = 10^5 1000000 = 10^6 10000000 = 10^7 100000000 = 10^8 1000000000 = 10^910000000000 = 10^10 1 = 10^0 0,1 = 10^-1 0,01= 10^-2 0,001 = 10^-3 0,0001 = 10^-4 0,00001 = 10^-5 0,000001 = 10^-6 0,0000001 = 10^-7 0,00000001 = 10^-8 0,000000001 = 10^-9 0,0000000001= 10^-10 Mono – 1 Di – 2 Tri – 3 Tetra – 4 Penta – 5 Geksa – 6 Gepta – 7 Okta – 8 Nano – 9 Deka – 10 Undeka - 11 I – 1 II – 2 III – 3 IV – 4 V – 5 VI – 6 VII – 7 VIII – 8 IX – 9 X – 10 XI – 11

2 – Dars

Murakkab moddalar: Oksidlar; Kislotalar; Asoslar. 1. Yozish – suxbatning shunday turiki, gapirasan, seni hech kim to‘xtatmaydi. (Rinar) 2. Soya faqat chiroq borida yashaydi. (Rinar) 3. Avvallari o‘rdak pati bilan boqiy fikrlar yozilardi, hozir boqiy patlar bilan o‘rdakcha fikrlar yoziliyapti. (Solouxin) 4. O‘quvchi bo‘lmagan o‘qituvchi bo‘la olmaydi. (Boesiy) 5. Gap – ishning soyasi. (Demokrit) 6. Bilim – kuch, kuch – bilim.

MURAKKAB MODDALAR – molekulasi har xil atomlardan hosil bo‘lgan moddalar. Masalan: H₂O – suv (distillangan), C₁₂H₂₂O₁₁ – shakar, H₂SO₄ – sulfat kislota, CO₂ – karbonad angidrid, CH₄ – metan, NH₃ – ammiak, CaCl₂ – kalsiy xlorid, KON – kaliy gidroksid va h.z. Murakkab moddalar anorganik va organik moddalarga bo‘linadi. Murakkab moddalar 2 ta sinfga bo‘linadi: Anorganik moddalar va organik moddalar sinflari. Anorganik moddalar 5 guruxga bo‘linadi: Oksidlar, Kislotalar, Asoslar, Tuzlar, Binar moddalar. Organik moddalar asosan 2 katta guruxga bo‘linadi: Ochiq zanjirli birikmalar va YOpiq zanjirli birikmalar sinflari.



OKSIDLAR – biri kislorod bo‘lgan ikki xil elementdan iborat murakkab moddalar. Masalan: CO₂, FeO, Cr₂O₃, Na₂O, XeO₄, Mn₂O₇, P₂O₅, SO₃ va h.z.

Oksidlarni formulasini tuzish Deyyarli barcha oksidlarda kislorod ikki valentlik namoyon qiladi. Elementni belgisi keyin kislorodni belgisi yozilib, valentliklar almashtirilib indeks sifatida yoziladi. Masalan:			Oksidlarni nomlash Elementni nomiga oksidi so‘zi qushib birikmalarning nomi yasaladi. Agar element o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa, element nomidan keyin qavs ichida uning valentligi rim raqamida ko‘rsatiladi.
Natriy oksidi – Mis (II) oksidi – Xrom (VI) oksidi – Temir (III) oksidi – Xlor (V) oksidi – Oltingugurt (IV) oksidi – Magniy oksidi – Alyuminiy oksidi – Ftor oksidi – Nikel (III) oksidi – Yod (VII) oksidi –	Na2O CuO CrO3 Fe2O3 Cl2O5 SO2 MgO Al2O3 F2O Ni2O3 I2O7	Al2O3 – CuO – SO3 – Br2O7 – OsO4 – KrO2 – H2O – K2O – CO2 – R2O5 – CO –		Alyuminiy oksidi Mis (II) oksidi Oltingugurt (VI) oksidi Brom (VII) oksidi Osmiy (VIII) oksidi Kripton (IV) oksidi Vodorod oksidi (Suv) Kaliy oksidi Uglerod (IV) oksidi Fosfor (V) oksidi Uglerov (II) oksidi

Oksidlarni struktura (grafik) formulalarini tuzish


Oksidlarning klassifikatsiyasi

Oksidlar 5 xil bo‘ladi.

1) Asosli oksidlar – asoslarga muvofiq keladigan oksidlar, ularga metallarning kichik valentli oksidlari misol bo‘ladi. Masalan: CuO – mis (II) oksidi, K₂O – kaliy oksidi va h.z.

2) Kislotali oksidlar – kislotalarga muvofiq keladigan oksidlar, ularga metalmaslarning barcha oksidlari va metallarning 5,6,7,8 valentli oksidlari misol bo‘ladi, ular kislota angidridlari ham deb yuritiladi. Masalan: SO₃ – oltingugurt (VI) oksidi (sulfat angidrid), Br₂O₇ – brom (VII) oksidi (perbromat angidrid), OsO₄ – osmiy (VIII) oksidi, KrO₂ – kripton (IV) oksidi, SO₂ – uglerod (IV) oksidi (karbonat angidrid), R₂O₅ – fosfor (V) oksidi (fasfat angidrid) va h.z.

3) Amfoter oksidlar – ham asoslarga ham kislotalarga muvofiq keladigan oksidlar. Masalan: Al₂O₃ – alyuminiy oksidi, BeO – berilliy oksidi, ZnO – rux oksidi, Fe₂O₃ – temir (III) oksidi, Cr₂O₃ – xrom (III) oksidi, Mn₂O₃ – marganets (III) oksidi, PbO₂ – qo‘rg‘oshin (IV) oksidi, V₂O₃ – vanadiy (III) oksidi va h.z.