Adsorbsiyalanish xromatografiyasi

Ionalmashinish xromatografiyasi
onalmashinish hromatografiyasi - eritmadagi erigan elektrolit ionlarining 
ionit (polielektrolit) tarkibidagi ҳarakatchan ionlar bilan almashinish jaraёniga 
asoslangan analiz usulidir.
Ionit deb, tarkibida ҳarakatchan ionlar bўlgan anorganik va organik 
moddalarga, ya`ni ўziga hos polielektrolitlarga aytiladi.
Ionitlar almashinadigan ionning turiga kўra ikkiga bўlinadi: kationitlar va anionitlar. 
Tarkibidagi kationitlarini eritmadagi kationlarga almashtiradigan, molekulasida kislota -SO3H, -PO3H, -COOH, H va boshқa guruҳlar saқlagan ionit (polielektrolit) lar kationitlar deyiladi. Kationitlarda boradigan ion almashinish reakciyalari қuyidagi tenglama orқali kўrsatilgan:
R - SO3H + Na+3Na + H+
kationit generaciyasi
Tarkibidagi anionlarini eritmadagi anionlarga almashtiradigan, molekulasida asos -N+H3OH-;
N+H2OH-; N+HOH- va boshқa guruҳlar saқlagan ionit (polielektrolit) lar anionitlar deyiladi: 
R - NH3OH + CI-– NH3CI + OH-
 
anionit generaciyasi 
Ionitlar ishlatilishidan oldin ular ma`lum ўlchamda maydalanib, 
distillangan suv bilan bўktirib қўyiladi, sўngra aralashmalardan yuvib tozalanadi. 
Ionitlar aralashmalardan tozalangach, kislota ёki ishқor bilan ishlanib kislotali 
ionit - H+ (kationit) ёki ishқoriy ionit - OH- (anionit) kўrinishiga ўtkaziladi. Ohirgi 
jaraёn ionitning regeneratciya (қaytadan ishlashga tayёrlash) қilish deyiladi. 
R -- H + NaCI kationit regeneraciyasi 
R - - OH + NaCI anionit regeneraciyasi 
Sharoitga қarab, eritmadagi ҳam kationlarni, ҳam anionlarni almashtira 
oladigan ionitlar, amfolitlar deyiladi. Ion almashinish reakciyasi қaytar jaraёn 
bўlgani uchun va bunday hollarda muvozanat holati қaror topishini bilgan ҳolda, 
moddalar massasining ta`siri қonuniga asoslanib, ion almashinish reakciyalarini 
muvozanat konstantasini ёzamiz.
Ion almashinish jaraёni umumiy ҳolda қuyidagi tenglama kўrinishida 
ifodalanadi.