Adliya vazirligi adliya organlari va muassasalarida davlat tilida ish yuritishni tashkil

–
Qisqa tire
O‘rtacha tire
Raqamli tire
en-dash
(n-dash)
Alt + 0150
Raqamlar oralig‘ini ifodalash 
uchun ishlatiladi:
• 3–4 dona;
• 1941–1945-yillar;
• 10–15 daqiqa.
Oldin va keyin bo‘sh 
joy 
qoldirmay
yoziladi.
—
Tire
Katta tire
en-dash
(m-dash)
Alt + 0151
Gaplar va bo‘laklarini ajratishga 
xizmat qiladi:
• Til — bu millat g‘ururi.
• Bulbul chamanni sevar, 
odam — vatanni.
•Toshkent — Samarqand 
yo‘nalishi.
Oldin va keyin 
bo‘sh joy 
qoldirib 
yoziladi.

---

49
Ikki nuqta
Ikki nuqta
– tinish belgisi. Ustma-ust qo‘yiladigan ikki 
nuqtadan (:) iborat bo‘lib, asosan, quyidagi hollarda qo‘yiladi:
1) uyushiq bo‘laklar oldidan qo‘llanadigan umumlashtiruvchi 
bo‘lakdan so‘ng. Misol:
 Yig‘ilib keldi butun qishloq: keksa-yu 
yosh, erkagu ayol;
2) bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibidagi gaplarni ajratishni 
ko‘rsatish uchun. Misol: 
Yakun qildim: ko‘z yoshlariga ikki bois 
bor ekan asli;
3) ko‘chirma gapdan oldin qo‘llangan muallif gapidan so‘ng. 
Misol: 
U o‘yladi: shunday vaziyatda nima qilishim kerak? va b.
Qavs
Qavs (arab. – yoy, egilgan narsa) – o‘zbek tilida keng 
qo‘llanadigan, ikki elementli (qo‘shaloq), asosan, gap o‘rtasida va 
oxirida ishlatiladigan chegaralovchi tinish belgisi. Ochiluvchi va 
yopiluvchi qismlardan iborat. Dastlab u “Turkiston viloyatining 
gazeti”da 1873-yildan qo‘llangan, keyinchalik boshqa gazeta va 
jurnallarda, kitoblarda ham ishlatila boshlagan. Hozirgi yozuvda 
asosan 2 xil shaklda ishlatiladi: a) odatdagi qavs () asosiy me’yor 
hisoblanib, barcha yozuv shakllarida uchraydi; b) o‘rta qavs yoki 
katta qavs – [] va () – matematika, geometriya, kimyo va boshqalar 
fanlarda, shuningdek, qavs ichida qavs keladigan holatda uchraydi. 
Xususan, matematikada bu belgi amallarning bajarilishi tartibini 
belgilash uchun ishlatiladi. Masalan: (5,2+4,8):0,5 (oldin qavs ichi-
dagi amal bajariladi). Qavsning yopiluvchi (ikkinchi) qismi ba’zan 
yozma nutqda ketma-ket keluvchi, sanaluvchi fikrlar, ta’riflarni 
raqamlashda (raqam yoki harf bilan) yakka, mustaqil holda ham 
qo‘llanishi mumkin.
Hozirgi o‘zbek tilida quyidagilar qavsga olinadi:
a) kiritma konstruksiyalar (kiritma so‘z, kiritma birikma, kirit-
ma gaplar);
b) remarkalar;
v) sitata yoki misollarning manbalari;
g) tushuntirish, izoh, uqtirish ma’nosidagi so‘z, birikma va 
gaplar, shuningdek, gazeta va jurnallardagi “davomi bor”, “boshi 
3-betda” kabilar ham qavsga olinadi;

---

50
d) sitatadagi biror so‘z yoki jumlaga muallifning turli muno-
sabatini bildiruvchi so‘roq, undov belgilari, shuningdek, muallif to-
monidan sitataga kiritilgan gaplar. Qavsga olingan qism asosiy gap 
(matn) bilan bevosita yoki bilvosita aloqador bo‘ladi.