Қадимги юнон-рим тарихи

 
 
Svetoniy  Yuliy Sezar  to`g`risida     
Gay Svetoniy  Trankvill   “Ilohiy  Yuliy” 
Gay    Svetoniy    Trankvill  (70  - 160    yillar)  advokat,    imperator    Adrianning    kotibi,  “o`n  ikki 
Sezarlar    hayoti  tasviri”    asarini  yozib,  bu  asarda    Sezardan    Domisiangacha    bo`lgan  
imperatorlar  tarjimai holini  yozdi. 
 
                                                 
1
 
Luara  va Sena   daryolari yuqori  oqimida  yashagan  Gall  qabilalari.
 
2
 
Sena  daryosi  yaqinidagi  Gall  shahri.
 

---

 
 291 
 
 
45. Aytishlaricha, u baland bo`yli edi,  oq tanli,  yaxshi  shakllangan,  yuzi sal to`laroq,  ko`zlari 
qora,    jonli,    ajoyib  sog`lig`i  bilan     ajralib  turar  edi:    hayotini  oxirida   unga  qo`qisdan      xushdan 
ketish,  tungi qo`rquvlar yopirildi … (2)  o`zini badan  parvarishi bilan  juda ham sinchkovlik  bilan  
shug`ullandi … 
54.  Beg`arazlikni  u, na harbiy  na fuqarolik  lavozimlarida ko`rsatdi.  Ispaniyada  prokonsul   
bo`lganida    tilanchi  kabi    ittifoqchilardan    o`z  qarzlarini    to`lashga  pul  so`radi,  luzitanlarda
1
  bir 
necha    shaharlarni,      ular  uni    talablariga    rozi  bo`lsalarda    va  uni  oldiga    darvozalarini    ochgan 
bo`lsalarda,    urushdagidek    talon-  taloj  qildi.  (2)    Galliyada    tortiqlar  to`la    bo`lgan  ziyoratgoh 
xudolarni ibodatxonalarini  ship – shiydom qildi, shaharlarni jazolashgan  ko`ra o`lja  olish uchun  
talon  –  taroj  qildi.    Ana  shundan    unda  shuncha  oltin    to`planib  qoldiki    u  oltinni      Italiya  va  
provinsiyalarda  og`irligi   bo`yicha funti
2
 uch ming  sestersiydan sotdi.  (3).   Birinchi konsulligi   
davrida u  Kapitoliy  ibodatxonasidan  o`rniga shuncha  tilla  suvi  yuritilgan  mis qo`yib, uch ming 
sestersiy   oltinni o`g`irladi.  U ittifoqlar  va podsholiklar  bilan savdo qildi: U birgina Ptolemeydan
3
 
o`zi va  Pompey  uchun olti ming sestersiy  atrofida oldi. Oqibatda  ochiqdan – ochiq  talonchilik va 
svya shakoklik tatstva
4
 unga fuqarolik  urushlari  xarajatlarini,  zafarlar va  tomoshalarni  sarflarini 
chiqarish imkoniyatini berdi. 
55. Chiroyli so`zlash  va harbiy  san`atda  u ularni   bilimdonlaridan  kam bo`lmagan  shuhrat 
qozondi. 
57.  Qurol va  otni mahorat bilan  egalladi,  uni chidamligi  har qanday narsadan  oshib tushdi.  
Yurishda  u     qo`shinni   oldida    yurdi,  odatda  piyoda,  ba`zida  otda,   issiqqa  ham,  yomg`irga  ham  
qaramay, bosh kiyimsiz  eng uzoq o`tishlarni  ham u  ko`z ko`rmagan tezlikda, yengilgina  amalga 
oshirar  edi  …    Daryolarni    suzib,    yoki  shishirilgan      meshlar  yordami  bilan    o`tar  edi,  shuning 
uchun  ko`pincha o`zi  to`g`risidagi  xabarchilardan  ham o`zib  o`tar edi. 
58.   … U hech qachon  qo`shinni   pistirma uchun  qulay bo`lgan  yo`ldan olib bormas, joyni 
oldin  razvedka  qilmasdan … 
59.  …   Hech qachon, hech qanday  g`ayri – tabiiy  kuchlar uni  belgilangan tadbirni amalga 
oshirishni  qoldirish yoki  boshqa vaqtga  ko`chirishga majbur qila olmas edi … 
60.  …   Jangga  u na faqat hisob-kitob  bo`yicha emas, balki hodisa  bo`yicha     ko`pincha      
birdan   o`tishdan keyin,     ba`zida  ob–havo  eng shafqatsiz paytida, qachon undan  buni kutmagan  
paytlarida kirishdi. … 
62. …   Agarda uni qo`shini chekina boshlasa, uni bir o`zi ko`pincha  qochayotganlarni oldiga 
chiqib,  tartib o`rnatar edi … 
65.  …Askarlarni u axloqi, urug`i va  boyligi uchun  emas,  faqat dovyurakligi  uchun qadrlar 
edi; ular bilan  muomilada  bir xilda  talabchan va  yumshoq bo`lar  edi … 
67.    …  Askarlarni  qilmishlariga    u  hamma    va  ko`p  ham    e`tibor  bermas    va  hamma  vaqt  
qoidaga ko`ra  jazolamas edi.  Qochoqlar va  g`alayonchilarni ta’qib qilib  shafqatsiz  jazolar edi… 
(2) Yig`inlarda  ularga “askarlar” deb emas,  “safdoshlar! “ deb  murojaat qilar edi … 
68.  Bularni barchasi  bilan u askarlardan siyrak sadoqat va botirlikga  erishar  edi… 
76.   Biroq bularni  barchasini  uni  so`zi va  boshqa turdagi  ishi bosib  ketadi:  hatto shuning 
uchun    u  hokimiyatni    suistemol  qilishda  aybdor  va    shu  qilmishlari    uchun    o`ldirildi  deb  
hisoblaydilar. Kami  qolganidek u  har qaqnday meyordan chiqib,  unvonlarni qabul qildi: umrbod 
konsullik,  umrbod  diktaturani,    axloqga  vasiylik,    keyin  imperator  nomi,    vatan  otasi    unvoni,  
podsholar  haykallari    o`rtasida  haykal,    teatrda  baland  joy,  u  hatto  inson    me`yorlaridan    oshib 
ketadigan  o`zi  sharafiga  qarorlar  qabul  qildi:    senat  va  sudda    oltin  kreslo,    sirk    namoyishlarida 
muqaddas    arava    va  taxtiravon,    ibodatxonalar  qurbonlik  joylari,    xudolar  bilan  bir  qatorda