Қадимги юнон-рим тарихи

bajarish uchun) sudga olib borsin. 
3.  Agar  (qarzdor)  (ko`ngilli  ravishda)  sud  qarorini  bajarmasa  va  hech  kim  uni  sud  ajrimida 
javobgarlikdan ozod qilmasa, (da’vogar) uni o`ziga olib borib unga  kunda  yoki agarda  o`zi  istasa  
15 funtdan kam yoki ko`p og`irlikdagi kishan solsin. 
4.  (Qarzdor  qamoqda  bo`lgan  vaqtida)  agar  istasa  o`z  hisobidan  ovqatlansin.  Agar  u  o`z 
qaramog`ida  bo`lmasa  (kim  uni  qamoqda  ushlab  turgan  bo`lsa)  bir  kunda  10  funt,  agar  xohlasa 
ko`proq bersin. 
5. Avl Gelliy. Attika kechalari. XX. I. 46; Shu vaqt ichida qarzdor (qamoqda turgan vaqtida) 
u  (da’vogar  bilan  kelishuv  huquqiga  ega  edi,  lekin  agarda  (tomonlar)  kelisha  olmasalar,  shunda 
(bunday  qarzdorlar)  qamoqda 60 kun qoladilar. Bu  muddat davomida  ularni uch marta ketma-ket 
bozor  kunlari  pretorga  komitsiumga  keltiradilar  va  (shu  bilan  birga)  ularda  hukm  qilingan  pul 
miqdori e’lon qilinar edi. Uchinchi bozor kuni ular o`lim hukmiga berilar edi, yoki chet elga Tibr 
ortiga sotishga qabul qilinar edi.  
6. Uchinchi bozor kuni qarzdorni chopib bo`laklarga bo`lib tashlasinlar, agarda kam yoki ko`p 
chopsalar ularga bu uchun (ayb) qo`ymasinlar. 
7. Xoinga qarshi da’vo (o`z) kuchini abadiy saqlab qolsin. 
IV jadval. 1. (Sitseron.) Qonunlar to`g`risida. 
Favqulodda badbasharaligi bilan (ajralib turgan)  go`dak shunday  yengillik bilan
2
  hayotdan 
mahrum qilinar edi. 
205. 
Agar  otasi uch marta o`g`lini sotsa, o`g`il otasini (hokimiyatidan) ozod bo`lsin.  
                                                 
1
 
pontifiklar kassasiga.
 
2
 
XII jadval qonunlaridagi.
 

---

 
 247 
 
 
206. 
Sitseron  Filippiklar.  II.  28.  69:  XII  jadval  qonunlari  qaroridan  (foydalanib)  o`z 
xotiniga o`ziga tegishli narsalarni olishni buyurdi va (undan) kalitni tortib olib (uni) quvib yubordi. 
207. 
Avl    Gelliy.  Attika  kechalari.  III.  16.  12:  Menga  ma’lum  (qachon)    ayol…  Erini 
o`limidan keyin  o`n birinchi oyda tug`di, (bundan) ish paydo bo`ldi, go`yoki u eri o`lganidan keyin 
bolani paydo qildi,  chunki  detsemvirlar odam  o`n birinchi oyda emas, o`ninchi  oyda tug`iladi deb 
yozdilar. 
208.  Jadval  I.  Gay  institutsiyalari.  I.  144-145:  (Bizni)  ajdodlar  hatto  ulg`aygan  ayollar 
o`zlariga xos bo`lgan yengil tabiatliklari bilan homiylik ostida bo`lishlari lozim… Bundan mustasno 
bo`lishlari  mumkin,  faqat  Vestalka  ayollar  qaysiki  qadimgi  rimliklar  ularni  kohinlik  unvonlari 
uchun homiylikdan ozod qildilar. XII jadval qonuni bo`yicha shunday qaror qabul qilingan.  
1.  Gay.  Institutsiyalar.  II.    47.  Ayolga  tegishli  bo`lgan  res  mancipi  (ko`chmas  mulk,  qullar, 
yuk tortuvchi hayvon)  agnatlar    (katta ota oilasini   
a’zolari,  oila  boshli’gi  hokimiyati  ostida  turgan,  hamda  uning  ota-bobo  bo`yicha  qanday 
qarindoshi) homiyligi ostida. 
3.  Agarda  kimki  o`lib  qolgan  taqdirda  o`zini  uy  mulki  yoki  (o`z  hokimiyati  ostidagi 
odamlarga) vasiylikka tegishli topshirig`i buzilmasin. 
4.  Agar  kimda  o`z  hokimiyati  ostida  odamlar  bo`lmasa  (agar  uni  to`g`ri  merosxo`rlari 
bo`lmasa),  merosi  to`g`risida  topshiriq  qoldirmay  vafot  etsa  uni  xo`jaligini  eng  yaqin  (uni)  agnati 
olsin. 
5. Agar (o`lgan odamda)  agnatlar bo`lmasa (undan keyin qolgan) xo`jalikni (u)  qarindoshlari 
olsin. 
6.  Gay.  Institutsiyalari.  I.  55.  XII  jadval  qonunlari  bo`yicha,  vasiyat    bo`yicha  vasiy 
belgilanmagan  kishilarga, vasiy ularni agnatlari bo`ladi. 
7a. Agar odam  aqldan ozib qolsa,  uni o`zi ustidan  va uni xo`jaligi ustidan hokimiyatni uni 
agnatlari yoki  uning qarindoshlari olsin. 
7b.  Ul`pian  I.  1  pr.  D.  XXVII.  Yu:XII  jadval  qonunlariga  ko`ra  isrofgarga  tegishli    mulkni 
boshqarish  man qilingan.  
Ul`pian. Lib. Sing. Chediye. XII.2. XII jadval  qonunlari aqldan ozgan  va isrofgarga  ularni 
mulkiga taqiq qo`yilgan, ularni agnatlari  vasiyligida  turadilar. 
8a.  Ulpian.  Lib.  Sing.  Chediye.  XL..1:  XII  jadval  qonunlari    bo`yicha  merosga    rim 
fuqarosidan  keyin,  ozod  qo`yilgan    qullardan  rim  fuqarosidan    keyin  agar  oxirgi  o`z  hokimiyati 
ostida odamlar bo`lmasa (bevosita merosxo`rlari bo`lmasa) vasiyat qoldirmay  vafot qilsa, patronga 
meros uzatiladi. 
9b.Diokletian. 1.26. S. 11. 3:  XII jadval qonuniga ko`ra  vafot etganni qarzi bevosita  (uning 
merosxo`rlari o`rtasida) (ular) olgan merosning  hajmiga qarab bo`linadi. 
VI. Jadval. 1. Agar kim o`zini  garovga qo`yish yoki  buyumni begonalashtirishga (5 guvoh va  
tarozibon ishtirokida) ahd tuzsa,  bunda aytiladigan so`zlar buzilmasin. 
2.  Sitseron.  Majburiyatlar  to`g`risida.    III.  16.  XII  jadval  bo`yicha    ahdni  (tuzishda)  
aytilganlarga yetarli guvohlik  berilsa, o`z so`zidan  tongan  ikki baravar  jarimaga mahkum. 
3.  Sitseron.  Top.  IV.23:  Yer  ulushiga  nisbatan  egalikni    eskirgani  ikki  yilga    (belgilangan 
edi), boshqa barcha buyumlarga bir yil. 
4.  Gay. Institutsiyalari. 1. 3. XII jadval qonunida  aniqlangan edi, agar o`zi ustidan  erini  (u 
bilan eskidan yashab turgani dalili bilan)  hokimiyatini o`rnatilishini  istamagan ayol,  har yili o`z  
uyidan uch kecha  chiqib ketishi  lozim va  shunday qilib bir yillik (unga) xo`jayinlikni uzadi.