Қадимги юнон-рим тарихи

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 227 
 
 
 
 
 
 
 
2-§. Ellin davlatlarining tashkil topishi. Ellinizm madaniyati 
Iskandarning o`limidan keyin podsho saylovi va  uning davlatini parchalanishini boshlanishi 
Kvint Kursiy Ruf, Iskandar tarixi, X7-10 
 
 
Kvint Kursiy Ruf rim tarixchisi. Er. avv. I asr-eramizning II asri. 10 jildli “Iskandar tarixi” 
asarini muallifi. 
 
 
7. …Askarlar qonuniy  vorisdan boshqa hech qanday podshoni qabul  qilmasliklarini aytib, 
o`jarlik bilan qichqirdilar va  Arrideyni taklif qilishni talab qildilar. 
 
(7)  Perdikkaga
1
  dushmanlik  kayfiyatida  bo`lgan  Meleagr    Arrideyni
2
  saroyga  shosha-pisha 
olib keladi va askarlar  uni olqishlab, Filipp ismi bilan podsho deb  e’lon qiladilar, 
(8) biroq bu oddiy xalq ovozi edi, yo`lboshchilar boshqa fikrda edilar… 
(12) Uzoq vaqt  aniq bir qaror qabul qila olmadilar: goh o`z niyatlaridan tovba qildilar, goh o`z 
tovbalaridan afsus qildilar. Oxir-oqibatda podshoga sodiqlik g`olib chiqdi va uning avlodi foydasiga 
qaror  qabul  qildilar.  (13)  Arridey  zodagonlarning  obro`yidan  qo`rqib  ketib,  yig`ilishdan  chiqib 
ketdi,  askarlarning  ko`tarinki  kayfiyati  tushdi,  lekin  zaiflashmadi.  Shuning  sababli  uni  yangidan 
taklif  qildilar.  Arridey  akasini        taxtga  qo`yilgan  o`sha  kiyimini  kiydi.  (14)  Yangi    podshoning 
qo`riqchisi  Meleagr  sovutni  kiyib  qurolni  oladi.  Uning  orqasidan  hech  qanday  huquqqa  ega 
bo`lmay,  podsho  hokimiyatiga  ilinji  bo`lganlarni  qoniga  tashna  bo`lgan,  qalqonga  nayza  bilan 
taqillatib  falanga  yurdi…  (16)  Perdikka  qo`rqib  Iskandarning  jasadi  yotgan  xonaga  berkinishni 
buyuradi.    Perdikka  bilan  amalda  o`z  botirligini  ko`rsatgan  600  kishi  bor  edi.  Unga  Ptolemey  va 
o`smirlarning  “podsho  kogortasi”
3
,  qo`shildi.  (7)  Lekin  askarlarning  ko`p  ming  kishilik  olomoni  
qiyinchiliksiz,  berkitilgan  eshiklarni  sindirdi.    Olomon  bilan  birgalikda  yotoqxonada    Meleagr 
boshchiligidagi qo`riqchilar to`dasi bilan qurshalgan podsho bostirib  kirdi.  
 
 (18) G`azablangan Perdikka Iskandarni jasadini himoya qilmoqchi bo`lgan kishilarni chaqirib oldi. 
Shunga  qaramay  bostirib  kirganlar  Perdikkaga  nayza  ota  boshladilar.  Ko`plarni  yaraladilar.  Oxiri 
keksaroqlar  yaxshiroq  tanilishlari  uchun  qalpoqlarini  yechib,  Perdikkani  izdoshlariga 
kelishmovchilikdan  voz  kechishni,  podsho  va  ko`pchilikka  yon  berishni  iltimos  qildilar.  (19) 
Perdikka birinchi  bo`lib qurolini qo`ydi, qolganlar unga ergashdilar…  
8. … Podsho saroyi  o`zini eski qiyofasini saqladi, podsho elchilarni qabul qildi, uning oldida 
harbiy  boshliqlar  turdilar,  kirishda  qo`riqchilar  va  askarlar  to`da  bo`lishdi.  (9)  Ammo  chuqur 
og`irlik ahvolni umidsizligini bildirar edi… 
9.  Taqdir  makedonlarni  o`zaro  urushlarga  tortdi,  chunki  ko`plar  podsho    hokimiyatiga  intilar 
edi… (7)…Perdikka o`zini qutilishini faqat Meleagrni halokatida ko`rdi… 
(11)  Ajdodlar  odatiga  ko`ra  qo`shinni  poklashga  qaror  qilindi,  voqelik  qulay  ko`rindi,  chunki 
kelishmovchiliklar to`xtatilgan edi. 
(2)  Askarlarni  poklash  marosimini  o`tkazishni  makedon  podsholari    quyidagi  tarzda  amalga 
oshirar  edilar.  Qo`shin  chiqarilgan  dalada,  uning  har  ikkala  chetida  chopib  tashlangan  itni  ichak-
chavoqlari tashlanar edi, tashlangan ichak-chovoqlar oralig`ida askarlar qo`yilar edi: bir tomondan 
suvoriylar,  ikkinchi  tomondan  falanga.  (13)  Belgilangan  bu  muqaddas  marosim  kunida  podsho 
otliqlar  va  fillar  bilan  Meleagr  qo`mondonlik  qilgan  piyodalar  qarshisida  turdi.  (15)  Qo`shin 
                                                 
1
 
Iskandarning shaxsiy qo’riqchisi va harbiy boshlig’i, er. avv. 323-321-yillar Makedoniya 
regenti.
 
2
 
Iskandarni o’gay ukasi.
 
3
 
Iskandarni qo’riqchilari.
 

---

 
 228 
 
 
to`plandi, ikki frontni ajratgan oraliq uncha katta emas edi. (16) Bu yerda podsho bilan Perdikkani 
gij-gijlashi  bilan  otliqlar  qismi  piyodalar  oldiga  chopib  kelib  kelishmovchilik  sababchilarini  o`lim 
hukmiga  berishni  talab  qildi,    qaysiki  o`zi  ularni    himoya  qilishi  kerak  edi.  Agar  bosh  tortilgan  
taqdirda    podsho  piyodalar  ustiga  otliqlar  va  fillarni  tortishi  bilan  dag`dag`a  qildi.  (17)  Piyodalar  
kutilmagan    baxtsizlikdan  qotib  qoldilar.  Meleagrni  o`zi,    izdoshlariga  o`xshab  o`zini  yo`qotib 
qo`yib, dovyurakligini tark etdi…..  (18) Shunda Perdikka hayratga tushganlari va mutlaqo o`zlarini 
yo`qotib  qo`yganlarini  ko`rib  300  kishini  qolganlardan  ajratib  fillarni  oldiga  qo`ydi.  Bular 
Iskandarni  vafotidan  keyin  askarlarni  birinchi  yig`inini  u  Meleagr  tark  etganda,  Meleagrga 
ergashganlar  edi.  Ularni  barchasini  fillar  toptadilar,  shu  bilan  birga  Filipp  buni  taqiqlamadi  ham, 
rag`batlantirmadi  ham….  (20)  Keyinchalik  Perdikkani  makkorligini  anglab  yetgan  Meleagr 
o`shanda  safga  xotirjam  qoldi,  chunki  bevosita  zo`ravonlik  unga  qarshi  qaratilmagan  edi.    (21) 
Tezda  qutilib  qolishdan  umidini  uzib,  o`zi  podsho  qilib  ko`targan  kishini  nomi  bilan  dushmanlar 
unga halokat tayyorlayotganini ko`rib, Meleagr ibodatxonaga qochdi.  Va u yerda o`ldirildi… 
 10.  Qo`shinni  shaharga  qaytarib,  Perdikka    yo`lboshchilarni  kengashga  chaqirdi,  bu  yerda 
podsho  oliy  hokimiyatga  ega  bo`lishi  uchun,  davlat  boshqaruvini  shunday  taqsimlashga  qaror 
qildilar,  Ptolemey  Misr  satrapi  etib  tayinlandi,  va  Afrikani  qaram  qabilalarini  boshqardi;(2) 
Laomedontga  Suriya,  Finikiya  bilan  berildi,  Kilikiyaga  Flot  tayinlandi,  Antigonda  Likiyani, 
Pamfiliya, Buyuk Frigiya  bilan  egallash topshirilgan  edi; Kariyaga  Kassandr  yuborildi,  Lidiyaga-
Menandr;  Gellespontga  tutashgan  kichik  Frigiyani  Leonnatga  boshqaruvga  berdilar.  (3) 
Kappadokiya,  Paflagoniya  bilan  Yevmenga  o`tdi;  unga  bu  mamlakatni  Trapezuntgacha    himoya 
qilish  va  Ariarat
1
  bilan  urush  olib  borish  topshirildi,  oxirgi  faqat  birgina  u  bo`ysunishdan  bosh 
tortdi. 
(4)  Pitonga  Midiya  topshirildi,  Lisimaxga    Frakiya  va  u  bilan  qo`shni  Pont  viloyatlari. 
Hindiston,  Baqtriya,  So`g`diyona  xalqlari  hamda  okean  va  Qizil    dengiz  qirg`oqlari  avval  kim 
boshqargan  bo`lsa,  bu  viloyatlarni  osha  oldi.  Perdikka  podsho  oldiga  turib  podshoga    hamrohlik 
qiladigan qo`shinga qo`mondonlik qildi. 
(5) Ba’zilar viloyatlarni bunday bo`linishini Iskandar vasiyat  qilgan deb taxmin qildilar, lekin 
bu  ma’lumotlar olimlardan kelib chiqsada, bizga ma’lumki hech nimaga asoslanmagan. 
(6) Davlat  bo`linishidan keyin har kim o`zi aqlan o`z qudratini  mustahkamlashi mumkin edi, 
agarda tiyilmagan hissiyotlar chegaralari qachonlardir mavjud bo`lsa  edi… 
(8) Tasodif bеrgan narsaga qanoat qilish qiyin edi: katta narsaga umid qilishda erishilgan narsa 
juda kam tuyuladi. Shuning uchun hamma avvalo o`z podsholigini olishdan ko`ra, o`z podsholigini 
yanada kеngaytirish o`ziga tortganday ko`rindi. 
 
Хрестоматия по истории  древнего мира. М., 1991. 199-202 стр