Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

Софистлар таълимотининг энг машҳур вакиллари Абдер шаҳридан бўлган Протагор ва Леонтинлик Горгий эдилар.

Протагор қадимги даврлардаёқ софизм деб ном олган оғзаки баҳс мусобақаларига асос солдики, унда софистлар мантиқий мушкул ҳолатларни қўллар ва умум томонидан қабул қилинган фикрлардан кескин фарқ қиладиган нуқтаи назарларни баён қилар эдилар.

Софистлар Юнонистонда билимларнинг кенг тарқалишига имкон яратдилар. Бундан ташқари, далилларга асосланган фан софистик ишончсизлик асосига қурилган кучли рақиб билан дуч келиб, унинг натижасида мустаҳкамланди.

Суқрот (Сократ)(мил. ав. 469-399 й). Буюк юнон файласуфи ва нотиғи.

Суқрот йирик фалсафий асарларни яратмаган бўлсада, тарихга буюк колемист, (баҳсга чорловчи) донишманд, файласуф-педагог сифатида ном қолдирган.

Билимни тарқатишга, фуқароларнинг маърифатли бўлишига хайриҳоҳ бўлган
Фалсафанинг марказида ахлоқ масалалари турмоғи лозим.
Жамиятнинг равнақи, тинчлиги ва фаровонлиги ахлоқ ва одобнинг аҳволига боғлиқ.
Суқрот ўз фалсафасини майдонларда халқ орасида очиқ мулоқот тарзида олиб борган.
Диалог мавзулари ўз даврининг долзарб муаммолари, ҳатто ҳозирги кунда ҳам аҳамиятини йўқотмаган - яхшилик, ёмонлик, муҳаббат, бахт, ҳалоллик кабилар бўлган.
Ҳақиқатга эришишнинг диалектик методини яратди. Уни эркин баҳсда эгаллаш мумкинлигини исботлаган.
Суқрот (милоддан аввалги 470-399 йй.) - қадимги юнон файласуфи, диалектиканинг етакчи саволлар бериш орқали ҳақиқатни топиш усули асосчиларидан бири. Унинг таълимоти оғзаки тарзда тушунтириб берилди, асосий манба унинг шогирдлари Ксенофон ва Платоннинг асарлари ҳисобланади. Кейинги даврлар учун Суқрот донишманд идеалининг мужассамига айланди. У софистларга қарши ўлароқ, барибир ҳақиқат мавжуд ва у баҳсда топилиши мумкин, деган фикрда эди.
Суқротнинг кучи баҳс юритиш соҳасида у ишлаб чиққан усулда эдики, унда бир қатор саволлар бериш йўли билан рақибини ўз нуқтаи назари нотўғри эканлигини тан олишгача олиб бориб, сўнгра шу усулнинг ўзи билан ўз қарашларининг адолатлилигини исбот қилар эди. Шу билан бирга Суқротнинг таълимоти олигархлар (бир тўда пулдорларнинг сиёсий ва иқтисодий ҳукмронлиги) учун назарий асос яратдики, пировардида демос (халқ ҳокимияти) билан ихтилофга олиб келди. Бу нарса Суқротнинг маҳкум этилиши ва ўлими билан хотима топди. У “янги худоларга сиғиниш” ва “ёшларни бузиш”да айбланиб, ўлимга маҳкум этилди.