|
3.6. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatini taqdim etish
Adabiyotlar ro`yxatini (bibliografiyani) tuzish ilmiy tadqiqot o`tkazish ishining muhim
qismi hisoblanadi, buning natijasida muayyan masalaga doir axborot manbalarini topa olish
mahorati shakllanadi. Tadqiq qilinayotgan muammo to`g`risida to`liq tasavvurga ega bo`lish, o`z
fikrini aniq ifoda etish, biror hodisani tadqiq qilishning zaruriy metodlarini tanlash nafaqat
tadqiqot mavzusiga bevosita mansub bo`lgan adabiyotlarnigina emas, balki yaqin nazariy
muammolar doirasiga kiradigan ishlarni ham o`qish lozim.
Odatda ilmiy rahbar BMI mavzusiga bag`ishlangan asosiy manbalarni tavsiya qiladi.
Ammo, bu bitiruvchiga tanlangan mavzu bo`yicha ilmiy adabiyotlarning to`liq ro`yxati taklif
etilganligini anglatmaydi. Bundan tashqari, o`rganilayotgan masalada bilimdon bo`lish uchun va
BMIda va uning himoyasi jarayonida materiallarni yaxshi bilishini namoyish etish uchun nafaqat
BMI mavzusiga doir, balki muayyan muammo ozmi-ko`pmi yoritilgan barcha ishlar e’tibordan
chetda qolmasligi lozim.
Adabiyotlar ro`yxatiga asosiy terminlar, tushunchalarning ta’rifi berilgan darsliklar,
lug`atlar, monografiyalar, ilmiy jurnallar va to`plamlardagi maqolalar, so`ngi yillardagi
dissertasion tadqiqotlar, Internet to`ridan olinadigan maqolalarni kiritish lozim. Turli axborot
resurslarini o`rganish muallifga muammoga har tarafdan qarashga va o`zining tadqiqotining
dolzarbligini va uning yangiligini aniq ifodalashga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati bibliografik tavsiflashning yagona talablariga mos
holda tuzilishi lozim. BMIning bu bo`limi mavzu bo`yicha talaba tomonidan ishlab (o`rganilib)
chiqilgan bibliografik manbalar (adabiyotlar)ni o`z ichiga oladi. Odatda bu bo`lim bosmadan
chiqqan nashrlardan, qo`lyozma, arxiv va fond materiallaridan iborat bo`ladi. Bu ro`yxatga
mualliflik guvohnomalari, dissertasiyalar va ularning avtoreferatlari, deponent maqolalar ba qo`l
yozmalar, kartografik materiallar, tashkilotlarning hisobotlari kiradi. BMIni yozishda
foydalanilmagan va ish matnida havola berilmagan ishlarni kiritishga yo`l qo`yilmaydi.
Foydalanilgan adabiyotlarda axborotning barcha foydalanilgan: bosmadan chiqqan (nashr
qilingan) ishlar, davlat standartlari, ilmiy tadqiqot ishlari bo`yicha hisobotlar va boshqa manbalar
kiritiladi. Adabiyotlar ro`yxati muammoning o`rganilganlik va talabada ishning informasion
tarkibiy qismlari bilan mustaqil ishlash ko`nikmasi shakllanish darajasining dalolati bo`lib, u
quyidagi tartiblashgan tuzilmaga ega bo`lishi lozim:
a) xalqaro rasmiy xujjatlar;
b) O`zbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining qonun chiqarish va me’yoriy aktlari,
boshqa xujjatlari va materiallari;
c) monografiyalar, dissertasiyalar, ilmiy to`plamlar, darsliklar va o`quv qo`llanmalari;
d) davriy nashrlarning ilmiy maqolalari va boshqa nashr qilingan ishlar;
e) statistik ma’lumotlar manbalari, ensiklopediyalar, lug`atlar, elektron resurslar.
Internetda joylashtirilgan (bosilgan) materiallarga ularning Web-manzili bo`yicha albatta
havolalar qilinadi, topilgan material va muallif (mualliflar)ning familiyasi va uning Web-manzili
albatta adabiyotlar ro`yxatiga qo`shiladi.
Bibliografik yozuvni alifbo bo`yicha, tizimli (matnda ko`rsatilishi tartibi bo`yicha),
manbalarning turlari (alifbo bo`yicha kitoblar, davriy nashrlar, standartlar va h.k. alohida-
alohida) va xronologik taribda guruhlashtirishga yo`l qo`yiladi. Ilmiy-tadqiqot ishlarida
33
ko`pincha adabiyotlar ro`yxati alifbo bo`yicha beriladi. Adabiyotlar ro`yxatida materiallar alifbo
tartibida avval lotin alifbosidagi (birinchi navbatda o`zbek tilidagi adabiyotlar), keyin esa kiril
alifbosidagi (o`zbek va rus tilidagi) adabiyotlarni joylashtirish tavsiya etiladi (keyingi yillarda
nashr qilingan kiril alifbosida yozilgan manbalarni lotin alifbosida yozishga yo`l qo`yiladi).
Bibliografik tavsifning unsurlari va sohasini bir-biridan ajratish uchun shartli ayiruvchi
belgilarning zaruriy tizimi – punktuatsiya ko`rsatmalari qo`llaniladi. Punktuatsiya ko`rsatmalari
sifatida tinish belgilar va matematik belgilar: “. – ” – nuqta va vergul, “ / ” – qiyshiq chiziq, “ // ”
– ikkita qiyshiq chiziq va boshqalar foydalaniladi. Punktuatsiya ko`rsatmalari har bir belgigacha
va belgidan keyin albatta ochiq joy (bo`shliq) qoldirilshini taqoza etadi (nuqta va verguldan
so`ng bo`sh joy faqat belgidan keyin qo`yiladi).
Bibliografik tavsif quyidagi unsurlarni o`z ichiga oladi: tavsif sarlavhasi – muallif yoki
mualliflarning familiyasi va inisiallari; nomi, nashrga oid ma’lumotlar – nashr qilingan joy,
nashriyot, nashr qilingan vaqti, nashrning hajmi to`g`risidagi ma’lumotlar. BMIni yozishda
foydalanilgan adabiyotlar soni 30-50 ta bo`lishi maqsadga muvofiq. Asosiy bibliografik
manbalar (darsliklar, o`quv-metodik qo`llanmalar) keyingi 5 yilda, qo`shimcha adabiyotlar
keyingi 15 yilda nashr qilingan bo`lishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
