Adabiyoт uмuмiy o‘rтa тa’liм мakтablarining

Yodingizda tuting:
A. Avloniy 1919–1920-yillarda diplomatik vazifalarda ishladi. So‘ng 
umrining oxirigacha O‘rta Osiyo davlat universiteti (hozirgi Mirzo 
Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti)da dars berdi.
Abdulla Avloniy 1934-yil 25-avgustda vafot etdi.
Axloqiy-ta’limiy asarlar, darsliklar yozib, milliy uyg‘onish 
adabiyotining maydonga kelishi va rivojiga katta hissa qo‘shgan 
Abdulla Avloniy ijodi bugun ham ma’naviyatimizni boyitishga 
xizmat qilib kelmoqda.
VATANNI SUYMAK
Vatan. Har bir kishining tug‘ulub o‘skan shahar va mamlakatini 
shul kishining vatani deyilur. Har kim tug‘ulgan, o‘sgan yerini 
jonidan ortuq suyar. Hatto bu vatan hissi-tuyg‘usi hayvonlarda ham 
bor. Agar bir hayvon o‘z vatanidan – uyuridan ayirilsa, o‘z yeridagi 
kabi rohat-rohat yashamas, maishati talx bo‘lub, har vaqt dilining bir 
go‘shasida o‘z vatanining muhabbati turar.
Biz turkistonlilar o‘z vatanimizni jonimizdan ortuq suydig‘imiz 
kabi, arablar Arabistonlarini, qumlik, issig‘ cho‘llarini, eskimo‘lar 
shimol taraflarini, eng sovuq qor va muzlik yerlarini boshqa yerlardan 
ziyoda suyarlar. Agar suymasalar edi, havosi yaxshi, tiriklik oson 
yerlarga o‘z vatanlarin tashlab hijrat qilurlar edi.
Bobolarimiz: «Kishi yurtida sulton bo‘lguncha, o‘z yurtingda 
cho‘pon bo‘l», – demishlar.
Men ayblik emas, ey vatanim, tog‘larim,
Bevaqt tashlab ketdim ayo, bog‘larim.

---

196
Hijron qilodur meni judolig‘,
Do‘ndi g‘ama ro‘z-u shab chog‘larim.
Hammaga ma’lumdurki, eng muqaddas diniy yerimiz o‘lan 
Arabistonga bog‘larini, hovlilarini sotub hijrat qilgan hojilarimizning 
aksari yana o‘z vatanlariga qaytub kelurlar. Buning sababi, ya’ni 
bularni tortib kelturgan quvvat o‘z vatanlarining, tuproqlarining 
mehr-u muhabbatidur. Rasuli akram nabiyyi muhtaram sollallohu 
alayhi vasallam afandimiz: «Hubbul-vatani minal-imoni» – «Vatanni 
suymak imondandur», – demishlar.
Vatan, vatan, deya jonim tanimdan o‘lsa ravon,
Bango na g‘am qolur, avlodima o‘yu vatanim.
G‘ubor(g)a do‘nsa tanim, yo‘q vujud zeri vahm,
Charoki, o‘z vatanim xokidur go‘r-u kafanim.
Tug‘ilib o‘sgan yerim ushbu vatan, vujudim xok,
O‘lursa aslina roje’, bo‘lurmi man g‘amnok.
VATAN
Sening isming bu dunyoda muqaddasdur,
Har kim sening qadring bilmas – aqli pastdur.
Sening tuyg‘ung yuraklarga savdo solur,
Sening darding boshqa dardni tortib olur.
Yering, suving bizni boqub to‘ydiradur,
Semiz-semiz qo‘ylaringni so‘ydiradur.
Olma-anor, anjir, uzum – mevalaring,
Ot-u ho‘kuz, echki, taka, tevalaring.
Bizlar uchun xizmat qilur barchalari,
Har birlari noz-u ne’mat parchalari.
Sendan tug‘ub, katta bo‘lub, qaytib borub,
Yana senga kiradurmiz bag‘ring yorub.
Onamizsan! Bizni(ng) mushfiq onamizsan!
Javlon urub yashaydurgon xonamizsan!
Seni sotmoq mumkinmidur, o‘zing o‘yla,
Tiling bo‘lsa, hasratlaring tuzik so‘yla!

---

197
Bizlar sotmas burun qilur erding faryod,
Biz sotgan so‘ng nega dersan bizlardan dod.
Ayb bizlarda, seni sog‘ub emolmaduk,
Yemush berib, yem o‘rniga yem olmaduk.
Bilolmaduk ko‘ksingdagi xazinani,
Biz bilmasmiz tosh-taroz-u, mazinani,
Sotib-sotib qoladurmiz g‘amga botub,
Boyqush kabi vayronada yotib-yotib.
Seni sotub pul qilurmiz – ketur-qolur,
Bir yildan so‘ng bahong iki bo‘lub olur.
Tarbiyatsiz, ilmsizlik jazosidur,
Jaholatning boshga solgan azosidur.
Selobi g‘am kelmas burun jadal birlan,
Tu(v)g‘onini to‘xtatmagan bo‘lur Hijron.