Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

Buxoro. 
Zindon
yuborar. Jallodboshi “vah” deb yiqilg‘ach, Ulfat ikkinchi jallodg‘a hujum 
qilar. Ul qichqirib qochar. Ulfat xonning o‘lugi ustiga kelar.
U l f a t. Yuraksiz xon, qochmadi, o‘ldi. Muhrini olay. Yo‘lda kerak 
bo‘lur.
Xonning kissasindan muhrini tez olib, yugurub teshikka borib 
yo‘qolar. Oyoq tovushlari kelar. Qolg‘an jallod bilan besh kishi qilichlar 
chekib kirarlar.
J a l l o d. (teshikni ko‘rsatib). Mana shundan keldi.
Uch kishi yugurib kirarlar. Qolg‘anlari “Biz tashqaridan boraylik” deb 
chopib chiqarlar.
Parda tushar.
Yaqinda davlatni boshqarib turgan Abulfayzxonning hozirgi vaziyati-
ga e’tibor qiling. Sizningcha, vaziyat bunday keskin o‘zgarishining asosiy 
sababi kim yoki nimada?
?

---

125
BESHINCHI PARDA
Sahnaning to‘rinda qorong‘u bir zindon (Chil duxtaron zindoni). Ulfat 
xo‘jasaroy, Davlat to‘qsoba bilan yana ikki-uch bekning o‘luklari osilg‘an, 
o‘tquzub bo‘g‘durilg‘an, qong‘a bo‘yalib yotg‘an bir holda turadir. Chet-
da qoramoy chirog‘i tutunlar sochib yonmoqda. Birozdan keyin Rahim-
biy yolg‘uz kelar. Og‘ir bir yurush bilan yurub, o‘luklarning har birtasiga 
es qo‘yub qarab zindonni bir aylanib chiqar. Rahimbiy ketgach, manzara 
o‘zgarib, sahnaning beri yoninda Buxoro arkining Salomliq ayvoni ko‘ri-
nadir. Ayvon ostindagi taxtning har tomonida qiymatli qolinlar, ko‘rpalar 
to‘shalgan, shamlar, chilchirog‘lar yonib turadir. Rahimbiy rasmiy kiyimi 
bilan kamarlik, qilichliq holda bir tomondan ko‘runub, sekinlab taxtga 
yaqinlashar. Bir oyog‘ini taxtning bosqichig‘a qo‘yub, tizzasiga tayanib 
so‘ylar. 
Zindon... Salomxona… Sizningcha, sahnadagi bu kontrastdan maq-
sad nima?
R a h i m b i y. Yo‘limizning ozi qoldi. Manzilga erisha yozdiq. Abulfayz-
xon ketdi. Uni yoqlag‘onlarning-da ruhlariga fotiha o‘qub keldim. Emdi 
kim qoldi? Chumchuq kabi kichkina bir xon! Shunday (qo‘li bilan ko‘rsa-
tib) olasan, kallasini uzib tashlaysan!... Ruhing shod bo‘lg‘ay, otam. Sen 
bitirmagan ishni, men bitirdim. Yo‘q, bunlarning hammasi sen ekkan 
uruqlarning mevasidir. Sen menga yo‘l ko‘rsatmasa eding, sen, Nodir 
shoh bilan do‘stlashib, meni unga yubormasa eding, bu ishlar bo‘lmas 
edi. Bo‘lg‘anda ham, juda qiyinliq bilan bo‘lar edi.
Mir Vafo kelar.
M i r V a f o. Yo‘ldosh qalandar kelibdir. So‘zi bor ekan. Boshqa bir 
yo‘l bilan olib keldim.
R a h i m b i y. Kelturingiz.
Mir Vafo panada turg‘an Yo‘ldoshni chaqirar. Yo‘ldosh shul burung‘i 
qalandar afti bilan kelib, duo qilar.
Y o‘ l d o sh. Omin, tezroq bu oyog‘ingizni ikkinchi bosqichga qo‘yub, 
taxtga chiqqaysiz. Ollohu akbar. 
R a h i m b i y (kulub). Ha, tentak, nima gap?
Y o‘ l d o sh. Yaxshiliq, bek! Sizning xon bo‘lishingiz to‘grisinda 
odamlar bir-birlariga so‘ylashib turadirlar.
R a h i m b i y. Nima deylar?
Y o‘ l d o sh. Odamlar rozi, xonliq otaliq bekning haqqi deylar. Bi-
roq beklar, el boshliqlari bu ishga koʻnmaylar. Chingiz avlodi bo‘lmag‘an