Adabiy oqimlar

Romantizm

Romantizm (frans. romantisme) — 18-asrning 1-yarmi -19-asrda Yevropa, shuningdek, Amerika adabiyoti va sanʼatida paydo boʻlgan hamda jahon boʻylab keng tarqalgan oqim. Romantizm ispancha romans soʻzidan olingan boʻlib, bu suz dastlab lirik va qahramonlik mazmunidagi qoʻshiqni, keyinchalik esa ritsarlar haqidagi katta epik asarlarni anglatgan. "Romantik" sifatdoshi 17-asrda roman tillarida yozilgan avantyura va qahramonlik ruhi bilan sugʻorilgan asarlarga nisbatan qoʻllana boshlagan. 

Romantizmning o’ziga xos xususiyatlari :

• hodisalar, landshaftlar, odamlar tasvirida g'ayrioddiy, ekzotik;
• real hayotning prozaik tabiatini rad etish; xayolparastlik, voqelikni ideallashtirish, erkinlikka sig'inish bilan ajralib turadigan dunyoqarashni ifodalash;
• idealga, mukammallikka intilish;
• romantik qahramonning kuchli, yorqin, yuksak qiyofasi;
• alohida holatlarda (taqdir bilan fojiali duelda) romantik qahramon obrazi;
• yuqori va past, fojiali va kulgili, oddiy va g'ayrioddiy aralashmada kontrast.

Romantizm namunasi

Romantizm vakillari

• J. Bayron – “Chayld Garoldning ziyorati”, “Korser” she’rlari;
• "Egmont" dramasi;
• I. Shiller - "Qaroqchilar", "Xiyonat va sevgi" dramalari;
• E. Xoffman - "Oltin qozon" fantastik hikoyasi; "Kichik Tsakes", "Burglar xo'jayini" ertaklari;
• P. Merime - "Karmen" qissasi;
• V. Gyugo - tarixiy roman"Sobor Notre dame de paris»;
•  V. Skott - "Ayvango" tarixiy romani.

Modernizm

• Modernizm (italyancha modernismo - «zamonaviy oqim»; lotinchadan kelib chiqqan modernus -«zamonaviy, yangi») XIX asrning ikkinchi yarmi, XX asrning 50-60 yillarida Yevropa, AQSH adabiyoti va sanʼatida rivoj topgan oqim va yoʻnalishlarning umumiy nomi. Dastlab, Fransiyada tashkil topgan simvolizm, akmeizm, impressionizm (masalan, 1863 - yilda Parijda ochilgan "Xoʻrlanganlar saloni") vakillari, musiqada K.Debyussi, M.Ravel kabi kompozitorlar ijodiga nisbatan qoʻllangan. Modernizm dekadentlik termini bilan ham yuritilgan. Badiiy ijodning mumtoz anʼanalaridan voz kechish, ijodkor oʻz shaxsiy kechinma, taassurot va tasavvurlarini ustun qoʻyishi, badiiy shakllarni yangilash jarayoniga alohida ahamiyat berish ular ijodiga xos boʻlgan xususiyatlardir.

Modernizmning o’ziga xos xususiyatlari :

• Janrning sofligi (yuqori janrlarda kulgili yoki kundalik vaziyatlar va qahramonlarni tasvirlab bo‘lmaydi, past janrlarda esa fojiali va ulug‘vor holatlar);
• Tilning sofligi (yuqori janrlarda - lug`at boyligi, past janrlarda - xalq tili);
• Qahramonlar qat'iy ravishda ijobiy va salbiyga bo'linadi, ijobiy qahramonlar esa hissiyot va aql o'rtasida tanlov qilib, ikkinchisiga ustunlik beradi;
• "Uch birlik" qoidasiga rioya qilish;
• Ish ijobiy qadriyatlar va davlat idealini tasdiqlashi kerak.

Modernizm namunasi
E’tiboringiz uchun rahmat
Adabiyot tufayli, adabiyot uyg’otgan tafakkur,
intilish va istaklar tufayli, hayolot saltanatiga safar chog’i ko’ngilda bosh ko’targan kechinmalar tufayli
bugungi sivilizatsiya odamiylashdi, najot topdi.
Mario Vargas Losa