Адабиётлар

Nazorat savollari

1. Laboratoriya tarkibi va bo’limlar soni qanday tuzilgan?.

2.To’qimachilik korxonalari laboratoriyalari qanday bo’limlardan iborat?

3. Laboratoriya boshlig’i va xodimlarining vazifasi nimalardan iborat?

Tayanch iboralar:

Laboratoriya mudiri, katta laborant, mexanik elektronika, vayzer, kimyoviy

laboratoriya, geometrik xossalar, notekislik, oxor, seriplan.

---

43

15-ma`ruza. Laborantlar ishini tashkil etish

Reja:

1. Sifat ko’rsatkichlar bo’yicha laborantlar vazifasi.

2. Sinov natijalarini qayta ishlash bo’yicha laborantlar vazifasi.

3. laborantlar ishini tashkil etish.

Laboratoriyani loyihalashda laborantlar faolligi muhim rol o’ynaydi.

Ularni ishini tashkil etish 2 xil shaklda:

1. Belgilangan assortiment bo’yicha sifat ko’rsatkichlarini aniqlash faolligi

(namuna tanlashdan boshlab natijalarni tahlil qilish);

2. Ma`lum bir ko’rsatkichni aniqlash (natijalarni qayta ishlash operatorlar

yordamida bajarilishi mumkin).

1-shakl mexanizmni tashkil etish yigirish va to’qish mujassalolashgan

kombinat tipidagi korxonalarga mansub (FTK, TTK). Bulardagi sinov

laboratoriyalarida paxta tolasining sifati, yigirilgan ipning xossalari, xolst, pilta,

pilik, pishitilgan ip va gazlamalarning sifat ko’rsatkichlari aniqlanadi. Yuqoridagi

sanalgan mahsulot turlari to’dalarga ajratilib ulardan namunalar tanlab olinadi va

har  bir namunadan olingan natija aniqlanadi.

2-shakl. Ipakchilik korxonalarida mahsulotning yoki xom ipakning ma`lum

bir sifat ko’rsatkichini aniqlash bilan chegaralanadi. Masalan: 1ta laboratoriya

dinamometrlarda faqat mexanik xossalarini aniqlanadi. Boshqa laboratoriyada

namligini aniqlash bilan, ana bittasi namunalarni partiyalardan olish bilan band

bo’ladi.

Undan tashqari loyihada laboratoriyaning faoliyati mahsulotini tashqi

ko’rinishini baholash yoki texnikaviy nazorat bilan bog’liq sinov natijalarini

belgilangan blankalarda qayd qilish bilan bog’langan bo’lishi mumkin.

Laborantlar faoliyatini va ularning me`yorlari

15.1-jadval

t/r

Faoliyat turi

Oylik vaqt fondi

bo’yicha sarflangan

vaqt, %

1.  Ish joyini tayyorlash

1,5

2.  Namunalarni ish joyiga keltirish

2,9

3.  Namuna tanlash

6,2

4.  Namunani sinovga tayyorlash

2,7

5.  Namunalarni tortish (tarozi)

8,0

6.  Priborlarni shaylash

10,6

7.  Cinash ishlariga tayyorlash

37,1

8.  Priborlarni kuzatish

2,6

9.  Ip uzulishlarini bartaraf qilish

1,4

10.  Cinov natijalarini hisoblash

8,2

11.  Natijalarni qayd etish

7,3

12.  Cinov natijalarini tekshirish

3,6

13.  Cinov natijalarini texnik laborantga topshirish

3,6

14.  Cinalgan namunalarni tayyorlab topshirish

2,3

15.  Ish joylarini tozalash

2,0

---

44

15.2-jadval

Laborantlar faoliyatini va ularning me`yorlari

t/r

Faoliyat turi

Oylik vaqt fondi

bo’yicha sarflangan

vaqt, %

1.  Ish joyini tayyorlash

1,5

2.  Namunalarni sinovga tayyorlash

3,1

3.  Priborlarni shaylash

10,3

4.  Priborni ishga tushirish va sinovlar o’tkazish

51,4

5.  Priborlarni kuzatish

5,3

6.  Uzilgan iplarni bartaraf qilish

8,7

7.  Cinov natijalarini qayd qilish

7,3

8.  Namunalarni sinash natijalarini tekshirish

3,6

9.  Cinov natijalarini texnik laborantga topshirish

3,6

10.  Cinalgan namunalarni tayyorlash va topshirish

3,2

11.  Ish joylarini tozalash

2,0

Mehnat sharoiti va ish joylari estetik jihozlash. Laborant mehnat faoliyatini

ratsional sharoitda bajarilishi uning mehnatini samaradorligini oshiradi.

Sanitar-gigenik omillar

15.3-jadval

1.  Lozim bo’lgan maydon, m

2

6,5 m

2

2.  Xonaning minimal balandligi

3,3 m

3.  Havo almashish karraligi

1,5 m

3

/soat

4.  Havo xarorati

20

±2

0

C

5.  Havoning nisbiy namligi

65

±2%

6.  Ish joyining tabiiy yoritilganligi

1 dan katta

7.  Cun`iy yoritilganlik

300 marta

8.  Shovqin darajasi

65 %

9.  Maxsus kiyim turi

xalat

Laborant ish joyi jihozlari:

1. Stol- 1 tumbali;

2. Stullar-4;

3. Daftar-kitob, jurnallar;

4. Qaychi;

5. Hisoblash mashinalari;

6. Lineyka, ruchka va h.k.

Jihozlar tanlash va ularni hisoblash. Loyihalashda jihozlarni tanlash va

ularni hisoblashda o’tkaziladigan ishlarini olib borishni nazarda tutish lozim.

Laboratoriya shtatini hisoblash uchun birinchi navbatda lavozimlar ro’yxati

tuziladi. Rahbar, xodimlar, laboratoriya mudiri, bo’lim boshliqlari hisoblanmasdan

qo’shiladi. Xuddi shunday qilib mexanik, elektriklar ham hisoblanmasdan olinadi.

Laborantlarning soni priborlarda ishlaydiganlari soni priborlarning yig’indisi

---

45

bo’yicha yaxlitlanmasdan olinadi va natijalar lozim bo’lgan laborantlar soni

topiladi. Uni ayrim laborantlarning bir nechta priborlarda, ishlab olinishning

nazarda tutib tuzatishlar kiritiladi.

Laboratoriya ishlashi quyidagi shaklda yoziladi.

T/r

Lavozimi

Odam soni

Izoh

Аgar sinovlar ommaviy tarzda o’tkaziladigan bo’lsa, priborlarning soni

quyidagi jadval asosida yoziladi.

T/r

Priborlar soni

Tipi

Priborlar soni hisoblagan

o’rnatilgan