Adabi yoti universiteti

Evklion
Bugun qizimni to`yida biroz 
Yayratib ruhimni ko`tarmakchidim. 
Bozor bordim: baliq so`rasam qimmat ekan ko`p , 
So`ng so`radim undan qo`y go`shtini, sigir, buzoq go`shtini, 
Nimaiki qo`lga olsang, bari qimmatdir. 
Ayniqsa ham go`sht qimmat: sira pulim yo`q. 
Olish uchun bir chaqam yo`q, dard bilan ketdim. 
Shunday qilib qaroqchilar qo`lidan qochdim 
Yo`l –yo`lakay o`ylab keldim men o`z –o`zimcha, 
“Bayram kuni o`ng so`l boqmay tanti bo`lasan, 
Bayram o`tgach, dekchang suvda” –men yuragimga
Va medamga bu fikrni yaxshi uqtirdim.
To`yni qanday oz sarf bilan o`tkazish uchun
10
.
Жўрақулов У. Назарий поэтика масалалари. . –T.: Ғафур Ғулом,2015 

---

33 
Tuzgan ushbu qarorimni dil ma’qul topdi. 
Sotib oldim bir guldasta, tutatqi o`t bu, 
Uyb xudosin mehrobiga qo`yaman buni . 
Qizim uchun baxt bag`ishlasin u. 
Obrazlarning tashqi qiyofasi hamda faoliyatida, suhbat jarayonida xarakteriga 
xos chizgilarning aniq bo`rtib turishi esa asar mazmunini yanada yaqqolroq 
namoyon qiladi. Yana shu narsani alohida ta’kidlash lozimki, barcha obrazlar –
bosh qahramondan tortib, ikkinchi darajali obrazlargacha –barcha –barchasi
yig`ma obrazlar sanaladi. Ushbu obrazlar o`sha davr muhiti, ijtimoiy holatini 
ko`rsatib berishga xizmat qiladi. Ayniqsa, Evklion obrazi xarakter darajasiga 
ko`tarilishi bejiz emas. Chunki Plavt ushbu obraz asosida millatning o`z davridagi 
suratini chizib bera oladi. Adib qahramon ongida qotib qolgan bosh qahramonning 
favqulodda ayricha inson bo`lishi lozimligi, uning hech kimga o`xshamasligi, 
mukammallik kasb etishi kerakligi singari eski qoldiqni o`z asari bilan yo`qqa 
chiqardi.U xalq ichidagi “oddiy” insonlarni obraz darajasiga ko`tardi. Badiiy 
adabiyot insonshunoslik ekan, insonlarning qalbida saxiylik va xasislik birga 
shakllanishini, tuyg`ular yaxshilik –yomonlikni o`ylab o`tirmasligini hech qachon 
esdan chiqarmasligimiz lozim.
Asarning oxiri yetib kelmagan, biroq taxminlarga ko‘ra komediya so‘ngiga 
qadar Evklion oltinlarni topadi. Shu bilan birga u boylik har doim ham baxt olib 
kelmasligini anglab yetadi. Shu sababli u o‘z boyliklarini yakka –yu yagona 
qizining baxti uchun sarf qilishni xohlaydi. Evklion boyliklarni qiziga beradi. 
Plavtning “Xumcha” komediyasidagi tasvir xarakterlarning o‘zaro munosabatlari, 
individual jihatlari, xarakter va sharoit munosabati ko‘lamiga ko‘ra realistik 
xususiyatga egadir. 
Inson hech qachon yolg‘iz, ayri yashamagan. U doim kimdandir o‘rganadi yoki 
kimgadir o‘rgatadi. Ilm –fanda yaratilgan ma’lum bir yangilik faqat bir millat 
doirasiga tegishli bo‘lmaganidek adabiyot va san’at maydonidagi noyob iqtidor 
egalari ham butun insoniyatga daxldor hisoblanadi. Shu jumladan, Plavt dahosi 

---

34 
hamda uning yaratgan xasis obrazi zamonlar o‘tsada, keyingi shu xildagi obrazlar 
uchun andaza vazifasini o‘tab kelmoqda.