Adabi yoti universiteti

Anfrak
U choldan birmuncha pul tilab olib,
O`zimizni ozod qilsak bo`lmasmi? 
Strobil
Ochlikdan qarz so`rasang, baribir bermas,
Sartaroshda bir kun tirnog`in olgan
Tirnoqlarni yig`ib kissaga solgan. 
 
Anfrak
Ma’lum, ziqna esa –ziqna, sening odaming
. 
Strobil
O`yla, shu qadar ziqna va isqirt! 
Yaqinda kalxat uning shovlasin cho`qib qochgan
U fig`on ko`tarib boradi sudga, 
Kalxatni, albatta sudga tortishni
Iltimos qiladi oh –voh bilan. 
“Kulgu dunyoga qo‘rqmay munosabatda bo‘lishning asosini tayyorlashda 
muhim omil”
9
, deydi Baxtin.
Ushbu fikrga tayanib shuni aytish mumkinki, Strobil obrazi asarda “haqiqatni 
ko‘rsatuvchi oyna” vazifasini o‘tagan. Baxtin o‘z izlanishlarida Strobil kabi
atrofdagilarning ( ayniqsa xo‘jayinlarining) xasisligi, ochko‘zligi, qo‘rqoqligi 
ustidan kuluvchi obrazlarni “ fosh etuvchi” obrazlar sirasiga kiritadi. Telba, ayyor, 
masxara obrazlari shular jumlasidandir. 
“Ushbu moslashuvchan , yashovchan obrazlar genezisi, olimning kuzatishicha, 
eng qadimgi davr xalq ijodiyoti namunalarida ham bor edi. Ular jamiyatdagi 
ochiq –oshkora tanqid etish mumkin bo‘lgan illatlarga qarshi kurashuvchi , o‘ziga 
xos vosita vazifasini o‘tagan. Ularni fosh etuvchi kuch sifatida ( qishloqi, shaharlik 
etikdo‘z shogirdi, yosh butxona rohibi, umuman, turli toifadagi daydilar obrazidagi 
9
Жўрақулов У. Назарий поэтика масалалари. . –T.: Ғафур Ғулом,2015 

---

32 
) ayyorning hushyorligi, quvnoqligi, fahm –farosati, masxaraning muqallidona 
mazaxlari, telbaning sodda anqovliklari qarshi qo‘yiladi. Og‘ir va zim –ziyo 
yolg‘onga firibgarona quvnoq yolg‘onlar,g‘arazu riyokorliklarga telbaning 
beg‘araz soddaligi, anqovligi va barcha majburiyatlar, yolg‘onlarga masxaraning 
harakatlari ters turadi”.
10
Plavtning xarakterlar xususiyati tasviridagi mahorati shundan iboratki, u ikki 
bir –biriga zid,kelishtirib bo`lmas xarakterning xatti–harakati, ruhiy kechinmalarini 
ularning murosasiz ichki mantiqidan kelib chiqib belgilashga erishadi. Bunda u har 
bir xarakterning o`z ruhiy dunyosini, kechinmasini, xarakter xususiyatini 
ifodalashni ularning o`z ixtiyoriga topshirib qo`yadi. Oqibatda, dramatik asarning 
talabiga ko`ra bo`lganidek, har bir obraz o`z –o`zini ochishga xizmat qiladi. 
Jumladan, Evklionning xasislik xarakteri ham odamlar bilan bo`lgan suhbatida 
gapirgan gaplarida “bo`y berib turadi”.