Abuzalova M

diakritik belgilar 
deyiladi. 
Transkripsiyada yozib olinayotgan materialni mumkin qadar aniq 
qilib berish maqsadida shartli belgilardan ham foydalaniladi. 
Transkripsiyada ishlatilishi mumkin bo„lgan ba‟zi shartli ifoda va 
diakritik belgilar haqida ma‟lumot beramiz. 
[ ] – umumiy matndan ajratilib, transkripsiya uchun tanlangan 
so„zlar ko„rsatiladi. 
// 
- bu belgi ikkita shaklning bajaradigan funktsiyasi (vazifasi) 
jihatdan teng huquqqa ega ekanligini ko„rsatish uchun qo„llaniladi: - 
dek 
// - day 
= 
- bu belgi tarjima bilan asl matn yoki asosiy mant bilan 
transkripsiyadagi izoh orasiga qo„yiladi. 
> 
- biror so„z yoki shaklning boshqa so„z yoki shaklga o„tganligini 
ifodalaydi. Masalan
, durur > dir, bu kun > bugun 
kabi. 
< - bu belgi biror so„z yoki shakl qaysi so„zdan yoki shakldan kelib 
chiqqanligini ko„rsatadi. Chunonchi, 
bilan < ila , uchun < -chun 
kabi. 
/ - bir shevadagi shakllarning variantlarini ko„rsatish uchun 
qo„llaniladi. Masalan, qipchoq shevalaridagi 
– di / -ti, -di‟ / - ti‟ 
kabi. 
: - bu belgi o„zidan oldingi unli tovushning to„la cho„ziqligini 
bildiradi: 

---

86 
sha: r (shahar), sa: r (sahar) 
kabi.Bu belgi undosh tovushdan keyin 
qo„yilganda [
i
] unlisining kuchsizlanishini ko„rsatadi: b: 
lak, t: lak, p: 
choq 
kabi. 
Transkripsiya, asosan, ikki xil ko„rinishga ega: fonetik transkripsiya 
va fonologik transkripsiya. 
Fonetik transkripsiyada har bir tovush maxsus belgi bilan 
ifodalanadi va u, asosan, dialektologik ishlarda qo„llaniladi. Uning 
vazifasi tildagi tovushlarni mumkin qadar, to„liq va barcha qirralari 
bilan ifodalashdir. Fonetik transkripsiyada tovushlarning muayyan 
holatlarda artikulyatsion – akustik tomondan o„zgarishi hisobga olinadi 
va so„z tarkibidagi ma‟no farqlovchi tovushlarning har bir varianti uchun 
alohida belgi qabul qilinadi. Transkripsiyaning bu turida transkriptsion 
belgilar kvadrat qavs ichida beriladi. Chunonchi, [
k], [t], [p
] 
fonemalarining unlilardan oldin talaffuz qilinuvchi variantlari [