Abuzalova M

XGM 
OGM 
UGM 
Bu kitobda 
birlik 
aniq/noaniq 
Uch kitobda 
aniq 
sifatiy bo„linmas 
Kitobda 
ko„plik 
miqdor 
shunday yozilgan. 
noaniq 

---

139 
OGM hamisha so„zning lug„aviy ma‟nosi, matn, qurshov bilan 
aloqador bo„ladi. Chunonchi, [
-lar
] ko„plik sonning umumiy ma‟nosi - 
"sifatiy bo„linuvchan, miqdoriy noaniq ko„plik" UGMsi bir necha 
OGMga ega. Bulardan asosiylari: 
1.
 
Bir yoki turli jinsdagi predmetlarning NMK(noaniq miqdoriy 
ko„rsatkichi)ni ifodalash 
(kitoblar, odamlar...); 
2.
O„lchanmas moddalarni alohidaliklarga ajratib noaniq 
miqdoriy ko„plikni ko„rsatish 
(Toshkent suvlari...)
; 
3.
Turli tur va jinslardan iborat NMKni ko„rsatish 
(yog„lar-sariq 
yog„, paxta yog„i; ichimliklar-aroq, mineral suv, kola)
; 
4.
Narsani 
yondoshlari 
bilan 
birgalikda 
NMK 
sifatida 
ifodalash 
(Ahmadlar keldi; Toshkentlarni aylandik.)
; 
5.
 
Taxmin ifodalash: 
70- yillar; 
6.
Bo„linmasni bo„linuvchan etib ko„rsatib, ekspressiv ma‟no 
berish 
(Yuraklarimga to„kildi). 
Mana shunday har bir morfologik 
shaklda XGM, OGM va UGMlar mavjud bo„ladi. Siz 1940-80- 
yillarda nashr etilgan darsliklarda tanishgan grammatik shakllarning 
ma‟nolari asosan XGM va OGMlardir. UGMlarni ochish bosqichiga 
o„zbek tilshunosligi endi ko„tarilmoqda. Jumladan, ushbu mavzular 
mana shu UGMlarni ochishga bo„lgan ilk qadamlardan biridir. 
Shunday xulosaga kelish mumkinki, UGM til birligining 
minglab turli xil matnlarda yuzaga chiqadigan va bevosita kuzatishda 
berilgan xususiy grammatik ma‟nolari (XGM)ning umumiy yig„indisi 
emas, XGMlar negizida yotgan, XGMlarga nisbatan umumiylik 
vazifasini o„taydigan ma‟nodir. 
XGMlar bilan UGMlar orasidagi munosabat bilvositadir. Bu 
ikki bo„g„inni bog„lovchi ma‟no tipi ─ bu OGMdir.