Abulqosimov h. P., Muminov n. G

7.5. Norasmiy iqtisodiyotning rivojlanishining hozirgi zamon 
umumiy qonuniyatlari 
Xorijiy tadqiqotchilarning 
norasmiy iqtisodiyot
to‘g‘risidagi 
zamonaviy ilmiy tasavvurlarini umumlashtirib, quyidagi xulosalarni 
shakllantirish mumkin. 
Norasmiy iqtisodiyot
(umuman, yashirin iqtisodiyot kabi) u 
yoki bu darajada ijtimoiy tizimlarga xos global-tarixiy hodisa 
hisoblanadi. U “birinchi dunyo” da ham (rivojlangan “kapitalistik” 
mamlakatlarda), 
“ikkinchi 
dunyo” 
da 
(“kommunistik” 
mamlakatlarda) ham, “uchinchi dunyo” da (rivojlanayotgan 
mamlakatlarda) ham o‘z o‘rnini topdi va topadi. Bundan tashqari, 
norasmiy iqtisodiyot
tarixi zamonaviy davr bilan cheklanmaydi: 
norasmiy iqtisodiy tuzilmalar toindustrial jamiyatlarida (hech 
bo‘lmaganda G‘arbiy Yevropa o‘rta asrlari sexdan tashqari 
hunarmandchiligi to‘g‘risida eslaymiz) va postindustrial jamiyatda 
ular amal qilishi mumkin. 
Norasmiy iqtisodiyot ko‘p funksionaldir. 
Bir tomondan, u 
ishlab chiqarish munosabatlari rudimentar shakllarini (masalan, 
oilaviy norasmiy “mikrofirmalar” ko‘p jihatdan shaxsiy bog‘liqlik 
arxaik munosabatlariga asoslangan) muzlatib qo‘ygan, shahar va 
qishloq chegaralarining omon qolishini ta’minlagan holda yashovchi 
muassasalarning o‘ziga xos “payvandlashuvi” rolini o‘ynaydi. 
Boshqa tomondan, 
norasmiy iqtisodiyot
ni mazkur davrda hukmron 
institutlar “dublikati” sifatida ham o‘rganish mumkin
: 
norasmiylar 
rasmiy iqtisodiyot sub’ektlari tomonidan iste’mol qilinadigan oddiy 
tovarlar va xizmatlar ishlab chiqaradilar, 
norasmiy iqtisodiyot
uchun 
buyurtmalar ko‘pincha “rasmiy” biznesdan kelib chiqadi. Va nihoyat, 
norasmiy iqtisodiyot
yangi muassasalar “poligon”idir. Kichik va 
mayda tadbirkorlik birliklarining majmui, osonlik bilan o‘zgarib 
borayotgan assortiment, texnologiya, tashqi va ichki xo‘jalik aloqalari 
hisoblangan