Abu said ko’chimov ijodi haqida

ABU SAID KO’CHIMOV IJODI HAQIDA

REJA:

1. 
   O'zbek bolalar adabiyotining ko'zga ko'ringan vakillaridan biri bo'lgan Abusaid Ko'chimov ham shoir, ham nosir sifatida bolalar adabiyoti rivojiga o'z hissasini qo'shib kelmoqda.
   
2. 
   Abusaid Ko'chimov o'zbek bolalar adabiyotining ko'zga ko'ringan vakillaridan biri bo'lib, u 1951 yili Samarqand viloyatining Urgut tumanida tug'ildi.
   
3. 
   Abusaid Ko'chimovning asarlari ko'pgina tillarga tarjima qilingan.
   
4. 
   Abusaid Koʻchimov ham shoir, ham nosir sifatida bolalar adabiyoti rivojiga oʻz hissasini qoʻshib kelmoqda.
   

O'zbek bolalar adabiyotining ko'zga ko'ringan vakillaridan biri bo'lgan Abusaid Ko'chimov ham shoir, ham nosir sifatida bolalar adabiyoti rivojiga o'z hissasini qo'shib kelmoqda. Agar u she'riy to'plamlarida bolalar va o'smirlar hayotidan poetik lavhalar chizgan bo'lsa, hikoya va qissalardan iborat majmualarida ko'proq qishloq hayoti, qishloq bolalari xarakteriga xos voqealarni tasvirlagan. Abusaid Ko'chimov qardosh xalqlar adiblarining bir qator she'r va hikoyalarini o'zbek tiliga o'girgan.
Biografiya
Abusaid Ko'chimov o'zbek bolalar adabiyotining ko'zga ko'ringan vakillaridan biri bo'lib, u 1951 yili Samarqand viloyatining Urgut tumanida tug'ildi.

O'rta maktabni bitirgandan so'ng Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika institutining o'zbek tili va adabiyoti fakultetida o'qidi.

«O'ituvchi» nashriyotida musahhih, «Tong yulduzi» (sobiq «Lenin uchquni» gazetasida) muxbir, bo'lim mudiri, mas'ul kotib va bosh muharrir, «Sharq yulduzi» jurnalida mas'ul kotib va O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Maҳkamasi, Prezident devonida mas'ul lavozimlarda ishladi.
1997-2005 yillarda O'zbekiston Davlat teleradiokompaniyasiga rahbarlik qildi.

U tabiatni e'zozlash mavzuidagi turkum publitsistik maqolalari uchun YUNESKO mukofotiga sazovor bo'lgan. «Halqa» kitobi uchun esa Yozuvchilar uyushmasining G'afur Ғulom nomidagi yillik mukofoti bilan taqdirlangan.

Abusaid Ko'chimov ham shoir, ham nosir sifatida bolalar adabiyoti rivojiga o'z hissasini qo'shib kelmoqda. Agar u «Chanoq», «Ikki bahor» kabi she'riy to'plamlarida bolalar va o'smirlar hayotidan poetik lavhalar chizgan bo'lsa, «Mening yulduzim», «Halqa» kabi hikoya va qissalardan iborat majmualarida ko'proq qishloq hayoti, hishloq bolalari xarakteriga xos voqealarni tasvirlagan.

«Umid daraxtlari» nomli to'plamida hozirgi murakkab sharoitda bola tarbiyasi va uning jamiyatda tutgan o'rni masalalariga e'tiborni qaratgan.
Abusaid Ko'chimov qardosh xalqlar adiblarining bir qator she'r va hikoyalarini o'zbek tiliga o'girgan. Tatar adibi M.Xarisovning «Qizil sayyoraga sayohat» sarguzasht qissasi uning tarjimasida alohida kitob holida chop etilgan.

Abusaid Ko'chimovning asarlari ko'pgina tillarga tarjima qilingan.

Faoliyati

Abusaid Ko'chimovning birinchi she'r va maqolalari matbuotda e'lon qilinganida u o'rta maktab o'quvchisi edi. Uning «Kashfiyotchi bolalar» (1978), «Mening O'zbekistonim» (1979), «Toshburgut» (1981), «Mening yulduzim» (1984), «Chanoq» (1985), «/Halqa» (1987), «Ikkibahor» (1990), «Umid daraxtlari» (1992) kabi bir qator kitoblari chop etilgan. Abusaid Koʻchimov 1951 yili Samarqand viloyatining Urgut tumanida tugʻildi. Oʻrta maktabni bitirganidan soʻng Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika institutining oʻzbek tili va adabiyoti fakultetida oʻqidi. “Oʻqituvchi” nashriyotida musahhih, “Tong yulduzi” gazetasida muxbir, boʻlim mudiri, masʼul kotib va bosh muharrir, “Sharq yulduzi” jurnalida masʼul kotib, Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida, masʼul lavozimlarda ishladi. 1997–2005 yillarda Oʻzbekiston Davlat teleradiokompaniyasiga rahbarlik qildi.

Abusaid Koʻchimovning birinchi sheʼr va maqolalari matbuotda eʼlon qilinganida u oʻrta maktab oʻquvchisi edi. Keyinchalik uning “Kashfiyotchi bolalar” (1978), “Mening Oʻzbekistonim” (1979), “Toshburgut” (1981), “Mening yulduzim” (1984), “Chanoq” (1985), “Halqa” (1987), “Ikki bahor” (1990), “Umid daraxti” (1992) kabi kitoblari chop etildi. “Yosuman” (doston, 2000), “Baland togʻlar” (Saylanma, 2002), “Koʻzlarimning qarogʻidasan” (2006), “Muhabbat bogʻlari” (2008), “El suv ichgan daryo” (esselar, 2009), “Saylanma” (toʻrt tomlikning 1-jildi, 2011) sheʼriy asarlari nashr etildi; ikki qismli “Boychechak” (2001), toʻrt qismli “Baland togʻlar ortida” (2003) badiiy filmlari ekran yuzini koʻrdi.

U tabiatni eʼzozlash mavzuidagi turkum publitsistik maqolalari uchun YUNYeSKO mukofotiga sazovor boʻldi. “Halqa” kitobi uchun esa Yozuvchilar uyushmasining Gʻafur Gʻulom nomidagi yillik mukofoti bilan taqdirlandi.

Abusaid Koʻchimov ham shoir, ham nosir sifatida bolalar adabiyoti rivojiga oʻz hissasini qoʻshib kelmoqda. Agar u “Chanoq”, “Ikki bahor” kabi sheʼriy toʻplamlarida bolalar va oʻsmirlar hayotidan poetik lavhalar chizgan boʻlsa, hikoya va qissalardan iborat “Mening yulduzim”, “Halqa” majmualarida koʻproq qishloq hayoti, bolalar xarakteriga xos voqealarni tasvirlaydi.

A. Koʻchimov tarjimon sifatida qardosh xalqlar adiblarining bir qator sheʼr va hikoyalarini oʻzbek tiliga oʻgirdi. Oʻz navbatida uning asarlari ham xitoy, rus, qirgʻiz, turkman, qoraqalpoq tillariga tarjima qilingan.

Abusaid Koʻchimov 1994 yili “Shuhrat” medali, 1999 yilda “Mehnat shuhrati” ordeni bilan taqdirlangan.

Agar u “Chanoq”, “Ikki bahor” kabi she’riy to‘plamlarida bolalar va o‘smirlar hayotidan poetik lavhalar chizgan bo‘lsa, “Mening yulduzim”, “Halqa” qissalarida u ko‘proq qishloq hayoti, qishloq bolalari fe’l-atvoriga xos voqealarni tasvirlagan. Hozir ham Abdusaid Kuchimov bolalar uchun she’r va qissalar yozib, o‘zbek adabiyoti rivojiga o‘z hissasini qo‘shishda davom etmoqda.

U qardosh xalqlar she’rlarini o‘zining ona tili - o‘zbek tiliga tarjima qilgan. Uning tarjimalari qatorida tatar yozuvchisi M. Xarisovning “Qizil sayyoraga sayohat” qissasini aytish joiz, asar alohida kitob ko‘rinishida nashrdan chiqqan. Shuningdek, turli tillardan ko‘plab tarjimalari chop etilgan.

Bolalar yozuvchisi Abusaid Kuchimov 1951 yil Samarqand viloyatining Urgut tumanida tug‘ilgan.

O‘rta maktabni tugatib, Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika institutining o‘zbek tili va adabiyoti fakultetiga o‘qishga kiradi.

U “O‘qituvchi” nashriyotida musahhih, “Tong yulduzi” (sobiq “Lenin uchquni” gazetasida) muxbir, bo‘lim mudiri, mas’ul kotib va bosh muharrir, “Sharq yulduzi” jurnalida mas’ul kotib va O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Prezident devonida mas’ul kotib lavozimlarida ishlagan.

U tabiatni qo‘riqlash mavzuidagi publitsistik maqolalar yozib, YUNESKO mukofotiga sazovor bo‘lgan. “Halqa” kitobi uchun Yozuvchilar uyushmasining G‘afur G‘ulom nomidagi yillik mukofoti bilan taqdirlangan.

“Umid daraxtlari” nomli to‘plamida bolalarning jamiyatdagi o‘rni va tarbiya berishdagi qiyinchiliklar haqida yozgan.

Uning birinchi she’rlari va maqolalari o‘rta maktabda o‘qigan kezlari chop etilgan. U “Kashfiyotchi bolalar” (1978), “Mening O‘zbekistonim” (1979), “Toshburgut” (1981), “Mening yulduzim” (1984), “Chanoq” (1985), “Halqa” (1987), “Ikki bahor” (1990), “Umid daraxtlari” (1992) kabi bir qator kitoblarini nashr ettirgan.

1997-2005 yillar teleradiokompaniyaga rahbarlik qilgan. 2006 yildan Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining “Xabar” gazetasi bosh muharriri.

2017 yilning avgustida Abdusaid Kuchimov O‘zbekiston Milliy axborot agentligi Bosh direktori etib tayinlandi.

• 
  IV. Alisher Navoiy va Gulxaniy ijodi
  
• 
  4.1 Alisher Navoiyning “Xamsa” turkumiga kiruvchi dostonlarida ilgari surilgan ta’lim-tarbiyaga oid g‘oyalar.
  
• 
  4.2 Alisher Navoiyning pand-nasihat mazmunidagi asarlarida ifodalangan ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-ta’limiy qarashlar.
  
• 
  4.3 Gulxaniyning “Zarbulmasal” asari tarkibiga kirgan masallarda ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  

  V. Abdulla Avloniy va Hamza ijodi

  
  
• 
  5.1 A.Avloniyning pedagogik faoliyati. Yangi maktablar, o‘quv jarayonlari, dars uslubi tashkil etishdagi faoliyati.
  
• 
  5.2 “Turkiy guliston yoxud axloq” asarining ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyati.
  
• 
  5.3 H.H. Niyoziy ma’rifati. Uning ta’limda joriy etilgan o‘qish kitoblari mohiyati. 5.4 Hamza qalamiga mansub “Gul” turkumiga kiruvchi to‘plamlarining badiiy ahamiyati.

  VI. G‘afur G‘ulom va Quddus Muhammadiy ijodi

  
  
• 
  6.1 G‘afur G‘ulomning bolalar uchun yozilgan she’rlarida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  6.2 G‘afur G‘ulomning nasriy asarlari o‘zbek bolalar adabiyotining ajoyib namunalari sifatida.
  
• 
  6.3 G‘afur G‘ulomning ikkinchi jahon urushi davridagi ijodi.
  
• 
  6.4 Quddus Muhammadiyning hayoti va ijodiy faoliyati.
  
• 
  6.5 Shoir shehrlardagi musiqiylik.
  
• 
  6.6 Q.Muhammadiy she’riyatida tabiatga munosabat; poetik obrazning o‘rni hamda ahamiyati.

  VII. Zafar Diyor va Shukur Sa’dulla ijodi

  
  
• 
  7.1 Zafar Diyorning hayoti va ijodi.
  
• 
  7.2 Zafar Diyorning “Mashinist” dostonida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  7.3 Zafar Diyorning she’riy asarlarida inson va tabiat o‘rtasidagi munosabatlarning ifodalanishi.
  
• 
  7.4 Shukur Sa’dulla hayoti va ijodi.
  
• 
  7.5 Sh.Sahdulla ijodida hayotiy voqealarning haqqoniy badiiy tasviri, janr rang-barangligi va badiiy xususiyatlari, obrazlar talqini, tarbiyaviyligi, hayotiyligi.

  VIII. Sulton Jo‘ra va Hakim Nazir ijodi

  
  
• 
  8.1 Sulton Jo‘raning hayoti va ijodi.
  
• 
  8.2 Shoirning ilmiy-ommabop mavzulardagi she’rlarida ifodalangan g‘oyalar haqida.
  
• 
  8.3 Sulton Jo‘raning vatanparvarlik mavzusida yozilgan asarlari tahlili.
  
• 
  8.4 Hakim Nazirning hayoti va ijodi.
  
• 
  8.5 Hakim Nazirning maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlangan asarlariga xos xususiyatlar.
  
• 
  8.6 Hakim Nazirning mehnat, odob-axloq, vatanparvarlik mavzulariga bag‘ishlangan asarlarining ahamiyati haqida.

  IX. Po‘lat Mo‘min va Qudrat Hikmat ijodi

  
  
• 
  9.1 Po‘lat Mo‘minning hayoti va ijodi.
  
• 
  9.1 Po‘lat Mo‘min ijodida odob-axloq mavzusi.
  
• 
  9.3 Po‘lat Mo‘min – qo‘shiqchi shoir.
  
• 
  9.4 Qudrat Hikmatning hayoti va ijodi.
  
• 
  9.5 Qudrat Hikmatning tinchlik va baxtli bolalik haqidagi she’rlarining o‘ziga xos xususiyatlari.
  
• 
  9.6 Qudrat Hikmat dostonlarida ilgari surilgan g‘oyalar.

  X. Xudoyberdi To‘xtaboev va Farhod Musajon ijodi

  
  
• 
  10.1 Xudoyberdi To‘xtaboyev hayoti va ijodi.
  
• 
  10.2 “Sariq devni minib”, “Qasoskorning oltin boshi”, “Besh bolali yigitcha” asarlarining badiiy xususiatlari.
  
• 
  10.3 Farhod Musajon hayoti va ijodi.
  
• 
  10.4 Farhod Musajonning maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlangan hikoyalarida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  10.5 Farhod Musajon - dramaturg adib.
  
• 
  

  XI. Miraziz A’zam va Tursunboy Adashboyev ijodi

  
  
• 
  11.1 Miraziz A’zamning hayoti va ijodiy faoliyati.
  
• 
  11.2 M.Ahzam shehrlarida hayotga munosabat, ijtimoiy ziddiyatlarning badiiy talqini.
  
• 
  11.3 Adib dramalarining maktab sahnasidagi ahamiyati.
  
• 
  11.4 Tursunboy Adashboyev ijodida ona-tabiat va Vatan madhi.
  
• 
  11.5 T.Adashboyevning so‘nggi yillardagi ijodiy faoliyati.
  
• 
  11.6 Shoirning ona-tabiat va Vatan mavzusidagi she’rlari badiiyati.

  XII. Qambar Ota va Muhammad Ali ijodi

  
  
• 
  12.1 Qambar Otaning hayoti va ijodiy faoliyati.
  
• 
  12.2 Qambar Otaning maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlangan she’rlarining mavzu doirasi.
  
• 
  12.3 Qambar Ota yaratgan doston va doston-ertaklarda ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  12.4 Muhammad Ali yaratgan tarixiy romanlardagi bolalar obrazlari.
  
• 
  12.5 Muhammad Alining ona-tabiat tasviri chizilgan asarlari.
  
• 
  12.6 Muhammad Alining xalq afsonalari asosida yaratgan asarlarida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  12.7 Muhammad Alining temuriylarga bag‘ishlab yozilgan romanlari haqida.
  
• 
  

  XIII. Anvar Obidjon va Abusaid Ko‘chimov ijodi

  
  
• 
  13.1 Anvar Obidjon ijodi o‘zbek bolalar adabiyotidagi yanigicha yo‘nalish sifatida.
  
• 
  13.2 Anvar Obidjon she’rlarida kitobxon ongiga ta’sir qilish emas, qalbiga yo‘l topishga bo‘lgan urinishlar.
  
• 
  13.3 Anvar Obidjonning “Sen eshitmagan qo‘shiqlar” turkumi – o‘quvchilarning eng sevimli to‘plami.
  
• 
  13.4 Anvar Obidjon – ustozlar e’tirofida.
  
• 
  13.5 Abusaid Ko‘chimovning hayoti va ijodiy faoliyati.
  
• 
  13.6 Abusaid Ko‘chimovning kichkintoylarga bag‘ishlangan she’rlarida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  13.7 Abusaid Ko‘chimov ertak va dostonlarining o‘ziga xos xususiyatlari.
  
• 
  

  XIV. Hamza Imonberdiyev va Abdurahmon Akbarning ijodi

  
  
• 
  14.1 Hamza Imonberdiyevning hayoti va ijodiy faoliyati.
  
• 
  14.2 Hamza Imonberdiyev asarlarining mavzu doirasi.
  
• 
  14.3 Hamza Imonberdiyevning “Adolat kaliti” ertagida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  14.4 Abdurahmon Akbar ijodidagi rang-baranglik.
  
• 
  14.5 Abdurahmon Akbarning qofiyali nasr(saj’) shaklidagi turkumidagi she’rlarning o‘ziga xosligi.
  
• 
  14.6 Abdurahmon Akbarning Vatan, tabiat va bolalar o‘yinlari haqidagi she’rlari haqida.
  
• 
  14.7 Abdurahmon Akbarning alifbo shehrlari haqida.
  
• 
  

  XV. Chet el bolalar adabiyoti

  
  
• 
  15.1 Chet el bolalar adabiyotining umumiy tahlili.
  
• 
  15.2 Sharl Perroning bolalar zavq oladigan ertaklariga xos xususiyatlar haqida.
  
• 
  15.3 Aka-uka Grimmlar yaratgan ertaklarda ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  15.4 Aka-uka Grimmlar yozgan ertaklarda ulug‘langan yoki qoralangan fazilatlar va xislatlar haqida.
  
• 
  15.5 Xans Kristian Andersen ijodining ko‘p qirrali va rang-barang ekanligi.
  
• 
  15.6 Xans Kristian Andersen asarlarida ilgari surilgan g‘oyalar.

  XVI. Rus yozuvchilarining bolalarga atab yozgan asarlari

  
  
• 
  16.1 Aleksandr Sergeyevich Pushkin yaratgan ertak-dostonlarda ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  16.2 Nikolay Alekseyevich Nekrasov hayoti va ijodi.
  
• 
  16.3 Nikolay Alekseyevich Nekrasovning bolalarga atab yaratgan asarlarining o‘ziga xos xususiyatlari.
  
• 
  

  XVII. Rus yozuvchilarining bolalarga atab yozgan asarlari(davomi)

  
  
• 
  17.1 Lev Nikolayevich Tolstoy tomonidan yaratilagan “Yangi alifbo” asari haqida.
  
• 
  17.2 Lev Nikolayevich Tolstoyning “Mo‘ysafid olma ekdi” hikoyasida ilgari surilgan g‘oyalar haqida.
  
• 
  17.3 Korney Ivanovich Chukovskiy ertak-dostonlarida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  17.4 Samuil Yakovlevich Marshak asarlarining janr jihatdan rang-barangligi.
  
• 
  17.5 Samuil Yakovlevich Marshak asarlarida ilgari surilgan g‘oyalar.
  
• 
  “Ona tili va bolalar adabiyoti” fanining “Ona tili” qismi amaliy mashg‘ulotlari mazmuni
  

  1.1.	1-6ob. Fonetika va orfoepiya Nutq tovushlarning tasnifi. Unli va undosh tovushlarning tasnif qilinadigan belgi-xususiyatlarni bilish. Ayrim so‘z, jumla va nutqiy parchalardagi unlilarni aniqlab, ularni tilning gorizontal, vertikal harakatlariga ko‘ra hamda lablar ishtirokiga ko‘ra turlarga ajratish ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar. Berilgan so‘z, jumla va nutqiy parchalardagi undoshlarni aniqlab, ularni artikulyatsiya (hosil bo‘lish) o‘rniga, usuliga ko‘ra hamda ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra tahlil qilish yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  1.2.	Nutqning fonetik bo‘linishi, Nutqiy parchalarni jumla (fraza), takt (sintagma). fonetik so‘z, bo‘g‘in va tovushlarga bo‘la bilish ustida mashqlar va testlar.
  1.3.	So‘zlarni bo‘g‘inlarga ajrata bilish, ularning turlarini aniqlash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  1.4.	Urg‘uning fonetik tabiatini bilish. So‘zlardagi urg‘uli va urg‘usiz bo‘g‘inlarni aniqlash ustida mashqlar; jumlalardagi mantiqiy urg‘u olgan so‘zlarni aniqlay olish yuzasidan mashqlar. Urg‘uning ma’no ajratishdagi rolini aniqlashga oid tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  1.5.	Nutq jarayonida tovushlarning kombinator va pozitsion o‘zgarishlariga doir tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  1.6.	O‘zbek tilining orfoepik me’yorlari. O‘zbek tili adabiy talaffuz me’yorlarini bilish. Ayrim orfoepik me’yorlarning orfografik me’yorlarga mos kelish-kelmaslik holatlarini aniqlay bilish. Ayrim grammatik shakllarning talaffuzidagi variantlarini aniqlay bilish. Matnning fonetik tahlili. Fonetik tahlil elementlarini bilish va fonetik tahlil ko‘nikmasini hosil qilish.
  2.1.	2-bob. Grafika va orfografiya (imlo). O‘zbek yozuvi tarixini, hozirgi o‘zbek alifbosini bilish: harflarning nomini, ularning ketma-ket joylashish tartibini bilish. Berilgan so‘zlarni alfavit (alifbo) tartibida yozish: berilgan matndagi so‘zlarni bosh shaklga keltirish va ularni alfavit tartibida yozib chiqish ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  2.2.	Matnni imlo tomondan tahlil qilish; a) asos va qo‘shimchalar ustida ishlash; b) ayrim harflar imlosi ustida ishlash; d) qo‘shib, ajratib va chiziqcha bilan yoziladigan so‘zlar ustida ishlash; e) bo‘ g‘in ko‘chirilishi va bosh harflarning yozilishi bo‘yicha tahlil qoliplari, mashqlar va testlar. Muayyan so‘zlarda orfogrammalarni topa bilish va harflarning yozilishi asosida orfografiyaning qanday tamoyillari yotganligini aniqlay bilish yuzasidan mashqlar va testlar.
  3.1.	3-bob. Leksikologiya, frazeologiya, leksikografiya. Leksema, semema, sema. Bir ma’noli va ko‘p ma’noli so‘zlar. So‘zlarning bir ma’noli yoki ko‘p ma’noli ekanligini aniqlay bilish. Ko‘chma ma’noli so‘zlarni aniqlash, o‘z ma’nosi (asl ma’nosi) bilan qiyoslash, ma’no kuchiga xususiyatlarini va ma’no ko‘chish turlarini izohlashga doir tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  3.2.	Omonimiya hodisasining mohiyatini bilish. Omonimlarni topib, ularning ma’nolarini aniqlash. Omonimiyani polisemantiizdan ajrata bilish. Omonimlar turlarini aniqlash ustida mashqlar va testlar.
  3.3.	Sinonimiya. Sinonimiya hodisasining mohiyatini bilish. Sinonimlarni aniqlash. Berilgan so‘zlar ichidan sinonimlarni topib, sinonimiya qatorini tuzish va sinonimiya qatoridan dominantani aniqlash. Berilgan so‘zlarni dominanta tarzida olib, ularning sinonimlarini keltirish ustida mashqlar va testlar.
  3.4.	Antonimiya. Antonimiya hodisasining mohiyatini bilish. Turli so‘zlarga ularning antonimini topa bilish. Antonimlarning leksik-semantik xususiyatlarini izohlash, turlarini aniqlash ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  3.5.	O‘z qatlam va o‘zlashgan qatlamga doir so‘zlar. O‘zlashgan so‘zlarni matnlardan topa bilish va lu g‘atlardan ularning qaysi tillardan o‘zbek tiliga kirib kelganini (o‘zlashganini) aniqlay bilish yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  3.6.	Ijtimoiy-dialektal tarkibiga ko‘ra o‘zbek tili leksikasi. Dialektizmlar, ularning turlari; kasb-hunarga oid so‘zlar; atamalar (terminlar) va ularning qaysi sohaga oid ekanligi, jargon va argolarni aniqlash bo‘yicha mashqlar va testlar.
  3.7.	Nofaol leksika. Berilgan matndan tarixiy so‘zlar, arxaik so‘zlar va neologizmlarni topa bilish, ularning ma’nolarini aniqlash va izohlash yuzasidan mashqlar va testlar.
  3.8.	Frazeologiya. Frazeologik iboralarning o‘ziga xos xususiyatlarini bilish, frazeologizmlarning turlarini aniqlash, ularning omonimlik, sinonimlik, antonimlik xususiyatlarini izohlash bo‘yicha mashqlar va testlar.
  3.9.	Leksikografiya. Turli lu g‘atlarning xususiyatlarini bilish. Lu g‘at tiplari: ensiklopedik (qomusiy) va lingvistik, bir tilli va ko‘p tilli lu g‘atlardan foydalanish yuzasidan mashqlar va testlar.
  4.1.	4- bob. Morfemika va so‘z yasalishi. So‘zning morfologik tarkibi. O‘zbek tili morfem tarkibini, uning xususiyatlarini bilish, so‘zlarni morfemalarga (o‘zak va affikslarga), affikslarni vazifalariga ko‘ra turlarga ajratish; shakldosh va ma’nodosh affikslarni ajrata bilish yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar. Affiks qo‘shish bilan so‘z tarkibida bo‘ladigan fonetik o‘zgarishlarni tahlil qila bilish.
  4.2.	So‘zlarning tarkibiga ko‘ra (morfemik) tahlili. So‘z yasash usullari, matndan tub va yasama so‘zlarni ajrata bilish, yasama so‘zlarning yasalish usulini aniqlash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  5.1.	5-bob. Grammatika. Berilgan matndagi so‘zlarni so‘z shakllari jihatdan tahlil qilish: so‘zlarning sintetik, analitik, juft va takroriy, nol ko‘rsatkichli shakllarini aniqlash ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  5.2.	Morfemika, so‘z yasalishi, grammatikaga kirish materiallari yuzasidan kollokvium o‘tkazish.
  6.1.1.	6-bob. Morfologiya. So‘z turkumlari. Ot. So‘zlarni turkumlarga ajratish tamoyillarini bilish. Ot - so‘z turkumi sifatida. Otning ma’no turlari (atoqli va turdosh, aniq va mavhum, yakka va jamlovchi)ni aniqlash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.1.2.	Otlarda son kategoriyasi. Mazkur kategoriyaning mohiyatini bilish. Otlarning birlik va ko‘plikda qo‘llanishi; ko‘plik qo‘shimchasining ishlatilish o‘rinlari va vazifalarini belgilash ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.1.3.	Otlarda egalik kategoriyasi. Ushbu kategoriyaning mohiyatini bilish. Otlarning egalik qo‘shimchalari bilan o‘zgarishi bo‘yicha tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.1.4.	Otlarda kelishik kategoriyasi. Mazkur kategoriyaning mohiyatini bilish. Otlarning kelishik qo‘shimchalari bilan o‘zgarishi ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.1.5.	Otlarning yasalishi va tuzilish jihatdan turlari, affiksatsiya. kompozitsiya, abbreviatsiya usullari bilan yasalgan otlar: ularning sodda, qo‘shma, juft, qisqartma otlar singari tuzilish jihatdan turlari yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.1.6.	Ot yuzasidan umumiy morfologik tahlil.
  6.2.1.	Sifat. Sifat - so‘z turkumi sifatida. Sifat darajalari va modal shakllari, ularning ma’no xususiyatlarini aniqlash ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.2.2.	Sifatlarning yasalishi, qo‘shma, juft, murakkab sifatlarning imlosi yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.2.3.	Sifatlar ustida umumiy morfologik tahlil o‘tkazish.
  6.3.1.	Son. Son - so‘z turkumi sifatida. Sonning turlarini aniqlash, bu turlarning qanday yasalganini izohlash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.3.2.	Sonlarning turlanishi va numerativ so‘zlar bilan qo‘llanishi, juft va tarkibli sonlarning imlosi ustida mashqlar va testlar.
  6.3.3.	Son yuzasidan umumiy morfologik tahlil.
  6.4.1.	Olmosh. Olmosh - so‘z turkumi sifatida. Olmoshning ma’no turlarini aniqlash, har bir turning o‘ziga xos xususiyatlarini belgilash yuzasidan mashqlar va testlar.
  6.4.2.	Olmoshning egalik va kelishik qo‘shimchalari bilan o‘zgarishi; juft va qo‘shma olmoshlarning imlosi ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.4.3.	Olmosh yuzasidan umumiy morfologik tahlil.
  6.5.1.	Fe’l. Fe’l - so‘z turkumi sifatida. Bo‘lishli va bo‘lishsiz, o‘timli va o‘timsiz fe’llarni aniqlash yuzasidan mashqlar va testlar.
  6.5.2.	Fe’l nisbat (daraja)lari, ularni hosil qiluvchi affikslarni aniqlash bo‘yicha tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.5.3.	Fe’l mayllari: ijro, buyruq - istak, shart (yoki shart - istak) mayllari, ularning o‘ziga xos xususiyatlari yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.5.4.	Fe’l zamonlari, ularning turlari, hosil bo‘lishi yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.5.5.	Fe’lning tuslanishi, tuslovchi affikslarning turlari yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.5.6.	Fe’lning ravishdosh, sifatdosh, harakat nomi shakllarini aniqlash, bu shakllarni yasovchi affikslar, ularning imlosi ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.5.7.	Fe’lning yasalishi, uning tuzilish jihatdan turlari, qo‘shma va juft fe’llarning imlosi ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.5.8.	Fe’l yuzasidan umumiy morfologik tahlil o‘tkazish.
  6.6.1.	Ravish Ravish va uning ma’no turlari yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.6.2.	Ravishning yasalishi, darajalari yuzasidan; qo‘shma va juft ravishlarning imlosi bo‘yicha tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.6.3.	Ravish yuzasidan umumiy morfologik tahlil.
  6.7.	Mustaqil so‘zlar (ot, sifat, son (olmosh, fe’l, ravish) yuzasidan umumiy morfologik tahlil o‘tkazish.
  6.8.	Mustaqil so‘zlar, ularning turlari va o‘ziga xos xususiyatlari yuzasidan kollokvium o‘tkazish.
  6.9.	Bo g‘lovchi, ko‘makchi, yuklama. Bo g‘lovchi, ko‘makchi va yuklamalarni aniqlash, ularning turlarini belgilash yuzasidan mashqlar va testlar.
  6.10.	Modal so‘z, undov, taqlid so‘z Modal so‘z, undov va taqlid so‘zlar, ularning turlari ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  6.11.	So‘z turkumlarini aniqlash va ularni morfologik jihatdan to‘liq tahlil qilish.
  7.1.	7-bob. Sintaksis. So‘zlarning teng va ergash bo g‘lanishi (aloqasi), ergash bo g‘lanishning turlari (boshqaruv, bitishuv, moslashuv) yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.2.	So‘z birikmasi, uning turlari, birikma tarkibidagi so‘zlarning o‘zaro sintaktik munosabatini aniqlash ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.3.	Gap, uning ifoda maqsadiga ko‘ra turlarini ajratish; gaplarning oxiriga qo‘yiladigan tinish belgilari yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar. Berilgan gaplarni ifoda maqsadiga ko‘ra o‘zgartirishga oid mashqlar va testlar.
  7.4.	Yi g‘iq va yoyiq gaplarni, ikki bosh bo‘lakli va bir bosh bo‘lakli gaplarni aniqlash bo‘yicha tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.5.	Gapning bosh bo‘laklarini aniqlash (ega va kesimni aniqlash); sodda va tarkibli kesimlar; kesimning ega bilan moslashuvi. ularning ba’zan sonda mos kelmaslik hollari; yozuvda ega bilan kesim orasida tirening ishlatilishiga ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.6.	Ikkinchi darajali bo‘laklarni aniqlab, turlarga ajratish yuzasidan mashqlar.
  7.7.	To‘ldiruvchi, aniqlovchi, hollarning turlari, ifodalanishi ustida tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.8.	Gaplardagi bosh va ikkinchi darajali bo‘laklarni aniqlash va ularni umumiy sintaktik tahlil qilish.
  7.9.	Gapning uyushiq bo‘laklarini, qanday bo‘lak uyushganini aniqlash, uyushiq bo‘laklarning shakllanishi, bo g‘lovchili, bo g‘lovchisiz birikkanini, umumlashtiruvchi birliklar qatnashgan holatlarni, tinish belgilarning ishlatilishini belgilash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar o‘tkazish.
  7.10.	Ajratilgan bo‘laklar va ularning turlarini belgilash, bunday gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.11.	Gap bo‘lagi sanalmaydigan undalma, kirish so‘z va kirish birikmalar hamda kiritma gaplarni aniqlash. Kirish so‘z va kirish birikmalarining ma’nolarini aniqlash; undalma va kiritma gaplarning qo‘llanish o‘rni, ularda ishlatiladigan tinish belgilari yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar ishlash.
  7.12.	Bir bosh bo‘lakli gap, uning turlari, bo‘laklarga ajralmaydigan gap (so‘z-gap), to‘liq va to‘liqsiz gaplarni aniqlash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.13.	Sodda gap va so‘z birikmasi yuzasidan kollokvium o‘tkazish.
  7.14.	Sodda va qo‘shma gaplarni aniqlash, ularni farqlash yuzasidan mashqlar va testlar.
  7.15.	Qo‘shma gap qismlari va ularning o‘zaro bo g‘lanishi, mazmun munosabatini aniqlash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.16.	Bo g‘langan qo‘shma gap qismlarining o‘zaro bo g‘lanish yo‘llari, ularni bo g‘lovchi vositalar yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.17.	Ergashgan (ergash gapli) qo‘shma gap tarkibidagi bosh va ergash gaplarni aniqlash, ergash gaplarning turini ajrata bilish yuzasidan mashqlar va testlar ishlash. Bo g‘langan va ergashgan qo‘shma gap qismlarining bo g‘lanishini sxema (chizma) orqali ko‘rsata bilish.
  7.18.	Bo g‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibidagi qismlarning mazmun munosabati, tinish belgilar ishlatilishini aniqlash bo‘yicha tahlil qoliplari, mashqlar va testlar. Bo g‘lovchisiz qo‘shma gap qismlarining bo g‘lanishi sxema (chizma)da ko‘rsatish.
  7.19.	Murakkab (ko‘p komponentli) qo‘shma gap qismlarining o‘zaro bo g‘lanishi, mazmun munosabatini belgilash yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar. Murakkab qo‘shma gap qismlarining o‘zaro bo g‘lanishini sxema (chizma) orqali ko‘rsata bilish.
  7.20.	O‘zga gap, uning turlari: ko‘chirma gap, o‘zlashtirma gaplarni aniqlash; ko‘chirma gapli qo‘shimchalarning qismlari (ko‘chirma gap va muallif - avtor gapi), ularning o‘zaro bo g‘lanishi, joylashish o‘rnini belgilash; ko‘chirma gapli qurilmada tinish belgilarining ishlatilishi, ko‘chirma gapni o‘zlashtirma gapga (va aksincha, o‘zlashtirma gapni ko‘chirma gapga) aylantirish yuzasidan tahlil qoliplari, tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  7.21.	Matnni yoki tanlangan gaplarni sintaktik jihatdan to‘liq tahlil qilish.
  8.1.	8-bob. Punktuatsiya va umumiy takror Tinish belgilarini o‘z o‘rnida qo‘llash qoidalarini o‘zlashtirish yuzasidan tahlil qoliplari, tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  8.2.	Matnda yoki undan olingan parchada ishlatilgan tinish belgilarining qo‘yilishi sababini aniqlash va izohlash yuzasidan tahlil qoliplari, tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.
  8.3.	Butun kurs materiallarini o‘z ichiga olgan yalpi grammatik tahlil o‘tkazish.
  9.1.	9-bob. Uslubiyat va uslubshunoslik. Nutq uslublari yuzasidan tahlil qoliplari, mashqlar va testlar.

• 
  Abdusaid Koʻchimov 1951-yil 15-mayda Samarqandning Urgut tumanida tugilgan. Tumandagi 37-maktabni (1967), Toshkent pedagogika institutini oʻzbek tili va adabiyoti fakultetini tugatgan (1968-1972).
  
• 
  Mehnat faoliyatini „Lenin uchquni“ gazetasida ishlashdan boshlahgan.
  
• 
  1984-1991-yillarda „Sharq yulduzi“ jurnalida maʼsul kotib, „Lenin uchquni “da bosh muharrir boʻldi.
  
• 
  1991-1997-yillarda Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida kotib, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasida boʻlim mudiri, Oʻzbekiston teleradiokompaniyasida rais oʻrinbosari, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Devonida Ahborot markazi rahbari vazifalarida faoliyat koʻrsatdi.
  
• 
  1997-2005 yillarda Oʻzbekiston teleradiokompaniyasi Raisi.
  
• 
  2017-yildan Oʻzbekiston milliy axborot agentligi bosh direktori vazifasini bajarmoqda.^[1]
  

A bdusaid Ko‘chimov 1951 yil 15 mayda Samarqand viloyatining Urgut tumanida tug‘ilgan. 1967 yili tumandagi 37-o‘rta maktabni bitirgan. 1968-1972 yillarda Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika institutining o‘zbek tili va adabiyoti fakultetida tahsil olgan.
Mehnat faoliyati 1972 yilda “O‘qituvchi” nashriyotida korrektorlikdan boshlandi. Mazkur nashriyotda olti oy ishlaganidan keyin, bolalarning respublika gazetasi – “Lenin uchquni”ga adabiy xodim bo‘lib ishga o‘tdi va 1984 yilgacha ana shu gazetada bo‘lim mudiri, mas’ul kotib vazifalarida mehnat qildi. 1984-87 yillarda “Sharq yulduzi” jurnalida mas’ul kotib, 1987-91 yillari “Lenin uchquni” gazetasida bosh muharrir,1991-92 yillarda O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasida uyushma raisining o‘rinbosari,1992 yilda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasida Madaniyat, axborot va turizm bo‘limi mudiri, 1992-1996 yillarda O‘zbekiston teleradiokompaniyasi raisining o‘rinbosari, 1996-1997 yillarda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Devonida Axborot markazi rahbari,1997-2005 yillarda O‘zbekiston teleradiokompaniyasi raisi, 2005-2006 yillarda O‘zbekiston teleradiokompaniyasi raisining o‘rinbosari, “Toshkent” teleradiokanali bosh derektori vazifalarida xizmat qildi. 2006-yilning iyul oyidan buyon “Xabar” gazetasida bosh muharrirlik qilayotir.
O‘zbekiston jurnalistlari va Yozuvchilari uyushmalarining a’zosi bo‘lgan A. Ko‘chimovning birinchi kitobi – “Kashfiyotchi bolalar” 1978 yili chop etilgan edi. O‘tgan yillar davomida “Mening O‘zbekistonim”( 1979 yil). “Toshburgut” (1981 yil), “Mening yulduzim”(1984 yil), “Chanoq”(1985 yil), “Halqa”(1987 yil), “Ikki bahor”(1990 yil), ”Umid daraxtlari”(1992 yil), “Qiyofa”(1996 yil), ”Yosuman”(2000 yil), “Baland tog‘lar”(2002 yil), “Ko‘zlarimning qarog‘idasan” (2006 yil), “Muhabbat bog‘lari” (2008 yil), “El suv ichgan daryolar” (2009 yil), "Saylanma"(2011 yil), "Safar"(2010 yil) nomli publitsistik, she’riy va nasriy kitoblari chop etildi.Tatar adibi M.Xarisovning “Qizil sayyoraga sayohat” nomli qissasi A.Ko‘chimov tarjamasida o‘zbek kitobxonlariga taqdim etilgan. Adibning “Baland tog‘lar” qissasi va “Boychechak” hikoyasi asosida ko‘p qismli badiiy filmlar yaratilgan. “Halqa” va “Hayot hukmi” nomli kitoblari Xitoy Xalq Respublikasida nashr etilgan.Bir qancha hikoya, qissa va sherlari rus, ukrain, moldovan, turk va boshqa jahon tillariga tarjima qilingan. Unga tabiatni asrab-avaylash mavzuidagi asarlari uchun Xalqaro YUNESKO mukofoti, “Halqa” kitobi uchun G‘afur G‘ulom nomidagi mukofot berilgan.
A. Ko‘chimov “O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan jurnalist” unvoni, “Shuhrat” medali,”Mehnat shuhrati” ordeni, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining va O‘zbekiston respublikasi Oliy Kengashining Faxriy yorliqlari bilan taqdirlangan.
1990-1994-yillarda O‘zbekiston Oliy Soveti deputatligiga, 1994-1999 va 1999-2004-yillarda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputatligiga saylangan.