Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

 
 
10.3.2. Neft-gaz chiqarishda qatlam va quduq 
                            
bosimlari orasidagi farq 
 
        Neft  konlarini  qazib  chiqarish  jarayonida  qatlamda  va  uning  har 
xil  qisimlarida  hamda  umuman  uyum  ustida  bosim  chuqurligi  hosil 
bg’lishi, haydovchi quduqlar atrofida esa yuqori bosim zonalari hosil 
bg’lishi  kg’rsatilgan  edi.  Oluvchi  quduqlar  tubidagi  bosim  bilan 
qatlam  g’rtasidagi  bosim  farqini  -  bosim  depressiyasi,  haydovchi 
quduqlar  tubidagi  bosim  bilan  qatlam  bosimi  g’rtasidagi  farqini  - 
bosim  repressiyasi  deb  yuritiladi.  Umuman  qatlam  bosimi  bilan 
quduqlar  tubidagi  bosim  farqi  (perepad  davleniya)  qatlamlar-dagi 
suyuqlikni  yurituvchi  asosiy  kuchdir.  Barqaror  ishlash  rejimida 
quduqlarning mahsuldorligi shu bosim farqi bilan bevosita bog’langan. 
Oluvchi  yoki  haydovchi  quduqdar  uchun  bunday  bog’liqlik 
quyidagicha ifodalaniladi: 
 
q
c
=K
1
 (P
k.j.
-R
k.o.
) 
w=K
11
(R
k.x1
-R
k.j.
) 
 
 bu erda: R
ko
-oluvchi quduqlar tubidagi bosim; 
           R
k.j
-qatlamdagi joriy bosim; 
           R
k.x.
-haydovchi quduqlar tubidagi bosim; 
          K
1
 
va 
K
11
-munosiblik 
koeffitsienti 
(koeffitsient 
proportsionalnosti), (t/sut) /0,1 MPa yoki (m
3
/sut) /0,1 MPa deb ataladi 
va  oluvchi  quduqlar  uchun  mahsuldorlik  koeffi-tsienti  (koeffitsient 
priyomistosti) deb yurititladi. 
SHuni  qayd  etish  lozimki,  bir  xil  sharoitdagi  oluvchi  quduq 
bilan  haydovchi  quduqlarning  mahsuldorligi  va  qabul  qiluvchanligi 
har  xil  bg’lishi  mumkin,  chunki  qabul  sharoiti  bilan  qatlamdan  olish 
sharoitlari  albatta  birxil  bg’lolmaydi,  chunki  biz  qatlamdan  oladigan 

---

 
191 
suyuqlik suv va neftdan iborat hamda uning qovusho’qoqligi qatlamga 
hydaluvchi suvnikidan ortiqroq. 
Barqaror  ish  rejimida  quduqning  debiti  quyidagacha 
sharhlanadi: 
q
S
=2PKh 

 R/

s
*In 
 
bu erda: K -qatlamning g’tkazuvchanlik koeffitsienti; 
           h -qatlamning qalinligi (effektiv qalinlik); 
           R-  qatlam  bosimi  bilan  quduq  tubi  bosimi  g’rtasidagi      farq 
(perepad);  
       

j
-qatlamdan olinadigan suyuqlikning qovushqoqligi;                   
            R
k
-quduq ta’minoti chegarasi radiusi, qatlam sharoi-       
      tida oluvchi quduqlar orasidagi masofaning yarmi olinadi;  
       r
k
-quduqning  keltirilgan  radiusi.  Bunda  quduqning      keltirilgan 
radiusi  haqiqiy  quduqdagi  sharoitni  hisobga  olgan  holda,  ya’ni  unda 
quduq  tg’la  ochiq  bg’lganligini  hamda    quduq  qatlamni  tg’la 
ochmagan holatini inobatga olishi taqozo etiladi. 
       YUqoridagi ifoda bilan quduq mahsuldorligi (qabul qiluvchanligi) 
orasidagi bog’liqlikni kuzatadigan bg’lsak: 
 
q
c
=K
’  

 R, W=K
’’ 

R, yoki 
 
        
K
’
 = 2P Kh/ 

s
*I
n
 R
k
/ch
k
,  K"=2PKh /

s
*I
n
 R
k
/ch
k
 
  
 
       SHundan  ma’lumki,  quduqning  mahsuldorligi  (uning  qabul 
qiluvchanligi)  qatlamning  g’tkazuvchanligiga,  uning  qalinligiga 
bevosita 
bog’liq  ekan.  Olinadigan  (haydaladigan)  suyuqlik 
qovushqoqligi hamda ta’minot chegarasi radiusi quduqning keltirilgan 
radiusi  kg’rsatkichi  nisbatiga  teskari  munosiblik  kuztiladi.  Demak, 
quduqlarning  zichligi  hamda  ularning  tubining  qanchalik  ochiqligi 
darajasi  ularning  mahsuldorligi  va  qabul  qiluvchanligiga  ta’sir  etar 
ekan. 
Amalda  quduqlarning  mahsuldorligi  (qabul  qiluvchan-ligi) 
ularni  barqaror  olish  usulida  tadqiq  qilish  natijasida  aniqlanadi.  Buni 
amalga  oishrish