Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

 
10.2.3. Neft beruvchi ob’ektlar mahsulotining suvlanishi 

---

 
174 
 
       Qatlamdan  neftni  suv  bilan  siqib  chiqarish  jarayonida  qatlam 
mahsulotida  suv  mavjudligi  tabiiy  hol.  Mahsulotning  suvlanganlik 
darajasi quyidagicha hisoblanadi: 
 
V=(q
s
/q
sgyuq
)-100 %,  
 
bu erda: V - mahsulotning suv bosganlik darajasi; 
 q
s
- mahsulot bilan chiqqan suv; 
 q
suyuq
-qatlamdan olingan umumiy suyuqlik miqdori. 
Har bir ob’ektda mahsulotning suv miqdori bir  necha  foizdan 
boshlanib,  to  98-99%  gacha  borib  etadi.  Suv  bosishlik  xususiyati 
qatlamning va undagi suyuqliklarning xossalariga qarab har xil holatda 
ketadi. 
Qatlam  sharoitida  kam  qovushqoqlikka  (5gacha)  ega  bg’lgan 
holatda  birinchi  bosqich  davrida  deyarli  qatlam  mahsulotida  suv 
bg’lmaydi. Ularda suv ikkinchi bosqichning boshlarida paydo bg’ladi. 
Aksariyat  suvning  miqdorini  kg’rsatuvchi  egri  chiziq  abtsissa 
chizig’iga  teskari  g’girilgan,  ularning  tg’g’ri  chiziq  kg’rinishida 
bg’lishi deyarli kuzatilmaydi. 
        Mahsulotning 80-85% suv bosganik holatida olinadigan neftning 
miqdori  10-20%  dan  oshmaydi.  Hamma  sharoitda  suv  bosganlikning 
har xil bg’lishi uyumning geologik xossalariga bog’lanib ketadi. Katta 
miqdordagi  suv  bosganlik  kollektor-ning  notekisligiga  tg’g’ridan-
tg’g’ri bog’liqdir. Undan tashqari, suv-neftli maydoni salmoqli bg’lgan 
katta  neft  konlarida  va  uning  ustiga  neftni  qovushqoqligi  yuqori 
bg’lsa,  suv  bilan  neftni  siqib  chiqarish  jarayoni  murakkablashadi. 
CHiqaruvchi  quduqlar  tg’ri  siyraklashgan  holatlarda  suv  bosish 
jadallasha-di.  SHuni  ta’kidlash  lozimki,  kam  qovushqoqli  neftlar 
uyumlarni  qazib  chiqarish  jarayonida  mahsulotni  suv  bosishligi 
uchinchi  bosqichning  oxiriga  juda  har  xil  bg’lib  30-85  %  gacha 
g’zgarishi mumkin. 
Nisbatan yuqori qovushqoqlikka ega bg’lgan neft uyumlarning 
suv  bosishlik  xususiyati  mahsulotni  suv  bosib  qazib  chiqarishning 
dastlabki vaqtidan boshlanib, tezlik bilan avj oladi va 80-85% ga etadi. 
SHundan  sg’ng  suv  bosishlik  kamayadi  yoki  bir  darajada  qoladi.  80-
85%
 
suv  bosganlik  sharoitida  qatlamdagi  neftning  yarmi  va  undan 

---

 
175 
ortig’i  olinadi.  Uchinchi  bosqichning  oxirida  suv  bosganlik  85%  dan 
ortiq bg’ladi. 
Qazib chiqarish jarayonini boshqarish va nazorat qilish hamda 
sharoitga  qarab  barcha  texnologik  ahvolni  moslashtirish  bevaqt  suv 
bosish jarayonini g’sishini oldini oladi va sekinlashtiradi. Lekin shuni 
ham  unutmaslik  darkorki,  harakatlanuvchi  suvni  nog’rin  tg’xtatib 
qg’yish,  qatlamda  kg’plab  neftning  qolib  ketishiga  sabab  bg’lishi 
mumkin.