Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

Gaz sikuv rejimi 
sharoitida neft quduqlari neft uyum tepasida 
mavjud bg’lgan katta gaz qalpog’i bosimi ostida harakat qiladi. Bosim 
kamayishi natijasida gaz  kengayib, gaz neft chegarasi suriladi va neft 
gaz  tomonidan  siqib  chiqariladi.  Bunday  holatlarda  tg’yinganlik 
bosimi  qatlam  bosimiga  yaqin  bo’lganligi  tufayli  bosim  pasaygach, 
neftda  erigan  gazlar  ajrala  boshlandi  va  u  gaz  uyumiga  tg’nlanish 
imkoniga ega bg’ladi. 
Tabiiy  gaz  siquv  rejimi  tashqari  bilan  gidrodinamik  aloqasi 
yg’q uyumlarga xosdir. Bunday  holatlarda uyum tashqarisidagi havza 
u bilan aloqada bg’lmaydi yoki juda oz aloqada bg’ladi, shuning uchun 
ham  suv  neft  chizig’i  surilmaydi,  suvning  neftni  siqib  chiqarish   

---

 
113 
sharoiti  mavjud  bg’lmaydi.  Aksariyat  bunday  rejimlarda  neftning 
tepasida  katta  gaz  uyumi  mavjud.  Neftning  qovushqoqliga  kichik, 
qatlam  ichidagi  g’tkazuvchanlik  uyum  chegarasida  yaxshi.  Ishlatish 
jarayonida  neft  uyumining  hajmi  kamayadi  va  bir  qismini  gaz 
egallaydi. Suv neft chegarasi g’zgarmay turaveradi. 
Bunday  holatlarda  neft  quduqlarining  tezlikda  gazga  aylanib 
ketmasligi  uchun  ularning  pastki  qismi  otiladi  va  chegaraga  yaqin 
quduqlardan olinadigan mahsulot mikdori chegaralanadi.  
Bunday  sharoitda  qazib  chiqarish  davom  ettirilganda  qatlam 
bosimi  doimo  kamayib  boradi.  Qatlamdan  olinishi  mumkin  bg’lgan 
neft  mikdori  ancha  bg’lishi  mumkin,  lekin  bu  holat  uzoqqa 
chg’zilmaydi,  chunki  bu  rejimda  ishlatilganda  qatlamning  neft 
beruvchanlik  qobiliyati  0,4-0,5  dan  oshmaydi.  SHuning  uchun  ham 
suv siquvi rejimi bilan bunda bir xil  
 
 
 
10-rasm. Elastik suv siquvi tarzida qazib chiqaruvchi neft uyumi 
kg’rsatkichlarining g’zgarishi (belgilar 8-rasmdagidek). 
 
 
 

---

 
114 
balans  zahiralariga  ega  bg’lgan  uyumlardan  olinadigan  neft  miqdori 
g’rtasida  sezilarli  farq  bg’ladi.  Bunday  bg’lishiga  sabab  neft 
uyumining kg’p qismidan u siqib chiqarilmay qolib ketsa, ikkinchidan 
gazning  neftni  siqib  chiqaruvchanlik  xususiyati  suvnikidan  ozdir. 
Erigan  gaz  mikdori  ma’lum  bir  vaqtgacha  g’zgarmas  bg’ladi,  lekin 
bosim  tg’yinganlik  chegarasiga  etgach,  gaz  omili  tez  g’sib  ketadi, 
olinayotgan  neft  miqdori  kamayadi.  Bunday  holatlarda  neft  deyarlik 
suvsiz ishlatiladi. 
Faqat  gaz  siquvi  rejimidagi  uyumlar  kam  uchraydi.  Ular 
Ozarbayjon,  G’arbiy  Ukraina,  Krasnodar  g’lkalarida  konlarda 
uchraganlar.