Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

Suv  siquvi  rejimida     
asosiy      quvvat      manbai      sifatida 
chekka
 
suvlarning  siquvi  tufayli  sodir  bo’ladigan  kuchlarni 
belgilaymiz.  Bu  quvvat  qatlamdan  olinayotgan  mahsulotning  g’rnini 
qisqa  muddatda  mutlaqo  tg’ldiradi.  Ishlatish  jarayonida  neft  doimo 
harakatda bg’ladi, neft-suv chegarasining surilishi natijasida uyumning 
hajmi doimo kamayib boradi. 
Bunday  rejimda  qatlamdan  olinishi  mumkin  bg’lgan  suvning 
miqdorini  kamaytirish  maqsadida  chegaraga  yaqin  joylashgan 

---

 
109 
quduqlarning tubida qatlamning pastki qismi otilmaydi hamda ulardan 
olinadigan mahsulot mikdori chegaralanadi. 
Bu  rejimda  ishlovchi  konlar  infiltratsion  suv  siquvi  havzasiga 
joylashgan  bg’lib,  bunday  uyumning  umumiy  havza  bilan 
gidrodinamik bog’langanligi qoniqarli, shuning uchun ham qatlamdan 
olingan  mahsulot  tufayli  kamayadigan  qatlam  bosimi  uyum 
tashqarisidan  unga  oqib  keladigan  suv  hisobiga  tg’ldiriladi.  Albatta 
bunday  holat  qatlamning  g’tkazuvchanlik  xususiyati  hamma  joyda 
yaxshi  bg’lganda,  uyum  bilan  suv  siquvi  sistemasining  ta’minot 
hududi 
orasida 
tg’siqlar  bg’lmaganda,  qatlamdagi  neftning 
qovushqoqligi  past  bg’lganda,  qatlam  litologik  jihatdan  bir  tekis 
jinslardan  tashkil  topgan  hollarda  hamda  ishlatilayotgan  uyum  uncha 
katta  g’lchamga  ega  bg’lmagan  va  olinayotgan  mahsulot  mikdori 
uncha  kg’p  bg’lmaganda  sodir  bg’ladi.  SHuni  alohida  ta’kidlamoq 
lozimki,  suv  siquvi  rejimda  tg’yinganlik  bosimi  qatlam  bosimidan 
ancha  kam  bg’lib,  uyumni  ishlatish  davomida  uning  bosimidan 
pastligicha  qoladi.  Bu  rejimning  quyidagi  kg’rsatkichlari  qazib 
chiqarish  dinamikasi  jarayonida  ajralib  turadi  (8-rasm).  Dinamik 
qatlam  bosimi  undan  olinayotgan  mahsulot  mikdori  bilan  uzviy 
bog’langan  va  bu  bog’liqlik  boshidan  oxirigacha  deyarlik 
g’zgarmaydi. Mabodo, biz
 
mahsulot olishni tg’xtatsak, qatlam bosimi 
g’zining  dastlabki  darajasiga  kg’tarilib  boradi;  qazib  chiqarish 
jarayoninig  boshidan  oxirigacha  1t  neftga  tg’g’ri  keladigan  gaz 
miqdori g’zgarmas bg’lib qoladi. Neftning olinish yillik miqdori qazib 
chiqarishning  II  davrida  8-10  %  ni  tashkil  etadi,  qazib  chiqarishning 
asosiy qismidan (I, II, III davrlar) olinadigan neftning miqdori olinishi 
mumkin  bg’lgan  neft  zahirasining  85-90  %  ni  tashkil  etadi.  Neft 
miqdori  kamaya  boshlagan  vaqtdan  boshlab  qatlamdan  neft  bilan  suv 
chiqa boshlaydi va bu suvning miqdori borgan sari osha boradi, hamda 
vaqt g’tishi bilan qazib chiqarish jarayonining oxiriga bu suv miqdori 
anchaga etishi mumkin;  
Suv  siquvi  rejimida  oxirgi  neft  beruvchanlik  0,6-0,8  ga  etishi 
mumkin,  chunki  bu  sharoitda  neftni  suv  bilan  yuvish  yaxshi  natija 
beradi,  qatlam  notekis  emas,  g’tkazuvchanlik  yaxshi  va  hamma 
kg’rsatkichlar  yaxshi  bg’lganligi  uchun  yuqori  neft  beruvchanlikka 
erishiladi. 

---

 
110 
Bunday  rejimda  ishlagan  konlar  Rossiyadagi  CHechen-
Ingushetiya  avtonom  g’lkasi,  Ozarbayjon  Respublikasi,  SHarqiy 
Ukrainada, Rossiyaning g’lkalari, Kuybishev, Saratov,  
 
 
8-rasm.  Tabiiy  suv  siquvi  tarzida  qazib  chiqariluvchi  neft 
uyumi. 
 
a-qazib  chiqarish  jarayonida  neft  uyumi  hajmining  g’zgarishi;  b-qazib 
chiqarish  kg’rsatkichlarining  g’zgarishi.  1-otish  oralig’i,  2-neft,  3-suv,  4-suv  va 
neftning harakat yg’nalishi, SNCH ning holati: SNCH
D
- dastlabki, SNCH
J
-joriy,  
SNCH
0
-ohirgi,  bosimlar:  R
H
-qatlam  bosimi,  R
T
-tg’yinganlik  bosimi,  yillik 
olingan  mahsulot:  q
H
-neft,  q
S
-suyuqlik,  V-mahsulotning  suvlanganligi,  -kon    
gaz omili, K
N.B.
-neft beruvchanlik koeffitsienti.
 
 
Volgogradning  ba’zi  neft konlari  shular  jumlasidandir.  Unday 
konlar umuman olganda juda kam uchraydi.