Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

Uyum  tashqarisidan  turib  suv  haydash. 
Bunday  usul  tatbiq 
qilinganda  suv  haydash  quduqlari  uyum  tashqarisidagi  suvli  zonaga 
joylashtiriladi.  Dastlabki vaqtlarda  bunday  usulda  uyum  chegarasidan 
3-5  km  ga  haydovchi    quduqlar  joylashtirilar  edi,  lekin  ularni 
qanchalik  chegaraga  yaqinroq  joylashtirsak,  natija  shunchalik
 
yaxshi 
bg’lishi  ma’lum      bo’ladi.  Bunda  biz  tabiiy  suv  siquvi  rejimiga 
g’xshash    sharoit    barpo  qilamiz  va  neftni  suv  bilan  siqib  chiqarish 
jarayoni  xuddi  g’sha  rejimdagiga  g’xshab  ketadi.  Uyumning  kengligi  
uncha      katta  bg’lmagan  hollarda  gaz-neftli  va  neftli  uyumlarda  bu 
usulni  qg’llash  yaxshi  natijalar  beradi.  Undan  tashqari      natijaning 
yaxshi  bg’lishi  qatlam  sharoitidagi  neftning  kamroq  qovushqoqlik 
xususiyatiga  ega  bg’lishiga  va  anchagina  yuqori 
o’
tkazuvchanlik 
xususiyatiga ega bg’lishligiga, hamda qatlamning 
 
 
12-rasm.  Neft  uyumiga  chiziqdan  tashqaridan  suv  haydash 
usuli bilan qazib chiqarish. 
1-tashqi neftli chegara, 2-ichki neftli chegara, 3-haydovchi quduqlar, 4-
oluvchi quduqlar. 
 
 

---

 
145 
             
ozmi-kg’pmi bir xilligiga va nihoyat qatlamning uyum tashqarisi bilan 
uning orasidagi bog’langanligi yaxshi bg’lishiga aloqador bg’ladi.  
Bunday  usul  qatlam  turidagi  hamda  massiv  turdagi  karbonat 
kollektorlarda yaxshi natijalar berganligi tajribadan ma’lum. 
Geologik  jihatdan  qulay  bg’lgan  hollarda  bu  usulni  qg’llash 
natijasida yuqori neft beruvchanlik darajasiga erishish mumkin. Bunda 
asosan oluvchi quduqlar neftli zonaga joylashtirilgan bg’lib, suv-neftli 
zonadagi  neftlar  tashqarisidan  haydalgan  suv  yordamida  quduqlar 
tubiga  haydab  kelinadi,  natijada  neftning  qatlamda  qolib  ketishi 
unchalik kg’p bg’lmaydi, undan tashqari neftli quduqlarning soni xam 
uncha kg’p
 
bg’lmaydi. SHuni qayd qilish lozimki, bunday usulni erkin 
gaz  mavjud  uyumlarda  gaz-neft  chegarasini  siljitmagan  holda  uning 
quvvatini  ma’lum  darajada  qazib  chiqarish  jarayoniga  jalb  qilib 
ishlatish  hollarida  ham  muvaffaqiyat  bilan  qg’llash  mumkin.  Bu  usul 
bilan  qatlamga  suv  xaydash  jarayonida  bir  dona  xaydovchi  quduqqa 
aksariyat 4-5
 
ta mahsulot oluvchi quduq tg’g’ri kelishi mumkin. SHuni 
qayd  etamizki,  bunday  usulni  qg’llash  uchun  kerakli  sharoitlarning 
mavjud bg’lavermasligi tufayli uni tajribada kamroq uchratamiz. 
Bu  usulda  qatlamlarni  qazib  chiqarish  kg’pgina  joylarida 
muvaffaqiyatli  qg’llangan,  jumladan  Bavli  konining  D
1
  qatlami, 
Tg’ymaza konining D
p
 va Xg’jaobod konining (Farg’ona) VIII qatlami 
shular jumlasidandir.