Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

 
Avtometasomatizm 
va 
gidrotermal 
metasomatizm 
jinslari
. 
Avtometasomatik jinslar soviyotgan intruziv jinsga o„sha magmatik 
o„choqdan ajralib chiqayotgan eritma va gazlarning ta‟sirida hosil bo„lgan 
jinslardir. Avtometasomatizm jarayonida hosil bo„lgan jinslar birlamchi 
jinslardan mineral tarkibi bilan keskin farq qiladi. Ular ichida keng 

---

132 
tarqalgan jinslar quyidagilardir: greyzen, serpentinit, ikkilamchi kvarslar, 
propilitlar, berezitlar, listvenitlar va boshqalar.
Greyzenlar - metasomatozning mahsuli (eritmalar, gazlar, parlar) 
ko„proq granit jinslar hisobiga bo„ladi. Jins oq, kulrang, asosan kvars, 
muskovitdan tashkil topgan bo„lib, kamroq turmalin, flyuorit, litiyli 
slyuda, topaz, apatit va boshqa minerallardan tashkil topgan. Ma‟danli 
minerallardan kassiterit, volframit, vismutin, sulfidlar va boshqa minerallar 
uchrashi mumkin. Uning strukturasi granoblastli, lepidoblastli, teksturasi 
massiv. Greyzendan bo„r, qalay, volfram, molib-denit, berill, vismutin va 
boshqa ma‟danlar olinadi. 
Serpentinitlar o„ta asos magmatik jinslardan ajralib chiqayotgan 
eritmalar ta‟siri natijasida hosil bo„ladi. Tog„ jinsi yashil, och-yashil rangli, 
mayda donali, tolasimon va petlyasimon strukturali. Uning tarkibida
xrizotil, bastit, antigorit hamda xrizotil-asbestlar uchraydi. Qoldiq 
minerallardan olivin, piroksen va boshqalar uchraydi. 
Serpentinit asbest olish manbaidir. U bilan xromit, titano-magnetit, 
kobalt, platina va boshqalar bog„langan.
Nazorat savollari: 
1. Kontakt metamorfizm sabablari va fatsiyalarini ta‟riflab bering. 
2. Kontakt metamorfizmning qanday turlari bor?
3. Kontakt metamorfizmga misollar keltiring. 
4. Kontakt metasomatizm jinsi - skarnni ta‟riflab bering. 
5. Avtometasomatizm jinslarini ta‟riflab bering. 

---

133