Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro tibbiyot instituti Ichki kasalliklar propedevtikasi kafеdrasi

Muammoli masalalar. 
1-masala. 
Antropometriya (anthropos – odam, metron – o‘lchov) – odamning gavda tuzilishini, ya‘ni 
bo‘yi, ko‘krak aylnasi va gavda og‘irligini aniqlash usulidir. Antropometrik ko‘rsatkichlar orqali tashxis 
uchun muhim ma‘lumotlar olish mumkin. 
Bemorning bo‘yi maxsus bo‘y o‘lchagich bilan o‘lchanadi. U santimetrlarga bo‘lingan tik taxta va unga 
biriktirilgan siljib yuruvchi gorizontal o‘rnatilgan kichik taxtachadan iborat. Bo‘y o‘lchanayotganda kishi 
o‘lchagich tagidagi taxtachaga orqasi bilan turadi. Bunda gavdasining uch joyi: tovon, dumba va ko‘krak 
taxtaga tegib turishi va tashqi eshituv yo‘lining ustki chegarasi ko‘zningtashqi burchgi bilan bir 
gorizontal chiziqda turishi kerak. Shundan keyin o‘lchagichning siljuvchi taxtachasi bosh ustiga 
tushiriladi va uning qaysi son ustida turgani belgilanadi. 
Ko‘krak qafasining aylanasi santimetrli tasma bilan osoyishta nafas olinib chiqarilgan, qo‘llar pastga 
tushirilgan vaqtda o‘lchanadi. O‘lchov lentasi orqa tomondan ko‘krakning burchagi ustidan, old 
tomondan esa VI qovurg‘aning ustidan o‘tishi kerak. Ko‘krak aylanasidan tashqari uning old-orqa va 
ko‘ndalang diametrlari sirkul yordamida o‘lchanadi. 
Bemorlar shifoxonaga kelganlarida va u yerdan davolanib chiqib ketayotganlarida ularning vazni 
o‘lchanadi. Bemor vazni kiyimsiz kiyimsiz holda erta bilan nonushta qilmasdan, bemor qovug‘ini 
bo‘shatgandan keyin o‘lchanadi. O‘lchash uchun oddiy yuk tarozidan foydalaniladi. Tortilgandagi natija 
kasallik tarixidagi harorat varag‘iga yozib qo‘yiladi. 

---

173 
Benorning og‘irligi me‘yoridaligini bilish uchun uning santimetrda ifodalangan bo‘y uzunligidan 100 
ni ayiriladi. Masalan, bo‘yi 180 sm – 100=80 kg. Demak, bo‘yi 180 sm bo‘lgan kishining og‘irligi 80 kg 
bo‘lishi kerak. Bundan 2 -3 kg ko‘p yoki kamligi katta ahamiyatga ega emas. Kishining yoshi ortib 
borgan sari uning og‘irligi ham ortda boradi. Masalan, 60 yashar bo‘yi 180 sm bo‘lgan odamning 
og‘irligi 90-95 kg bo‘lsa ham norma hisolanadi. Yetarlicha oqatlanmaslik, yuqumli jarayonlar, 
intoksikatsiyalar, iste‘mol qilingan ovqatning singmasligi (ich ketish,qusish), endokrin a‘zolar 
faoliyatining buzilishi (Bazedov kasalligi), xavfli o‘smalar, asab kasalliklari va boshqalar tufayli 
bemorning og‘irligi kamayib ketadi. Og‘irlikning oshib ketishi esa quyidagi hollarda, ya‘ni ko‘p ovqat 
yeyish, moddalar almashinuvi va ichki sekretsiya bezlari faoliyatining buzilishi, shishlar paydo bo‘lishi, 
tanadagi bo‘shliqlarga suv yig‘ilishi va boshqalar sababli kuzatiladi. Aniqlangan antropmetrik 
ko‘rsatkichlar asosida bir necha amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan indekslar hisoblab chiqariladi. 
1.
Bo‘y – og‘irlik kuchi – gavda tuzilishining mutanosibligini ko‘rsatadi. Buni aniqlash uchun 
kilogrammlar bilan ifodalangan gavda og‘irligini 100 ga ko‘paytirib, santimetrlar bilan 
ifodalangan bo‘y uzunligiga bo‘linadi.