Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot

SHartli reflekslar shartsiz reflekslar asosida vujudga keladi. 
SHartli refleks xosil 
bo’lishi uchun tashqi muxit yoki organizm ichki xolatining biron uzgarishi katta yarim 
sharlar pustlogiga sezilib, biron shartsiz refleksning yuzaga chiqishi bilan bir 
vaqtgatugri kelishi kerak. Fakat shundagina tashqi muxit yoki organizmning ichki 
xolati uzgarishi, shartli refleksning ta`sirlovchisi – 
shartli ta`sirlovchi, 
yoki 
signal 
bo’iib koladi. SHartsiz refleksga sabab buluvchi ta`sirot – 
shartsiz ta`sirot 
shartli 
refleksning vujudga kelishida shartli ta`sirotga yuldosh bo’lishi, uni mustaxkamlashi 
kerak. 
Oshxonada pichok va vilkaning jaranglashi yoki itga ovqat beriladigan idishning 
takillashi So`lak chikartirishi uchun bu tovushlar ovqat bilan takror bir vaqtga tugri 
kelishi – So`lak chikarish uchun dastlab indifferent bulgan ta`sirlovchilar ovqat bilan, 
ya`ni So`lak bezlarining shartsiz ta`sirlanishi bilan mustaxkamlanishi kerak. Xuddi 
shuningdek, itning kuz oldida elektr lampochkasini yondirish yoki kungirok chalish 
oyok terisiga elektr tokini ta`sir ettirish bilan bir vaqtga tugri keltirilsa (xar gal oyok 
terisiga elektr toki ta`sir ettirilganda oek bukish shartsiz refleksi kelib chiqadi), fakat 
shundagina oyok bukish shartli refleksini vujudga keltira oladi. Xuddi shuningdek, 
shamni loakal bir marta kurish badan kuyish sezgisi bilan tugri kelgandan keyingina 
yosh bola yonayotgan shamdan kulini tortib olib yiglashi mumkin. YUkorida 
keltirilgan xamma misollarda avvaliga nisbiy indifferent bo’iib kuringan tashqi 
ta`sirotlar – idish-tovokning takillashi, yonib turgan shamni kurish, elektr 
lampochkasining 
yonishi, 
kungirok 
tovushi 
shartsiz 
ta`sirotlar 
bilan 
mustaxkamlangandagina shartli ta`sirlovchi bo’iib koladi. Tashqi olamning dastlab 
indifferent bulgan signallari fakat shundagina faoliyatining muayyan turi uchun 
ta`sirlovchi bo’iib koladi. 

---

99 
SHartli reflekslar xosil qilish uchun 
vaqtincha aloka 
vujudga kelishi zarur. 
Boshqacha aytganda, shartli ta`sirotni sezuvchi pustlok xujayralari shartsiz refleks 
dugasining tarkibiga kiruvchi pustlok neyronlariga vaqtincha 
boglanishi 
kerak.
SHartli va shartsiz ta`sirotlar bir vaqtga tugri kelganda va birga ta`sir etganda katta 
yarim sharlar pustlogida turli neyronlar bir-biri bilan boglanadi. 
SHartsiz va shartli reflekslar klassifikatsiyasi. SHartsiz reflekslar va ular asosida 
vujudga kelgan shartli reflekslarning xammasini funktsional axamiyatiga karab bir 
kancha gruppalarga ajratish rasm bulgan. eng asosiy gruppalar ovqatlanish, 
ximoyalanish, jinsiy, stato-kinetik va lokomotor, orientirovka, gomeostazni saklovchi 
va boshqa ba`zi gruppalardir. 
Ovqatlanish reflekslariga 
ovqat yutish, chaynash, emish, 
So`lak ajratish, me`da va me`da osti bezi sekretsiyasi va boshqa reflektor aktlar kiradi. 
SHikast etkazuvchi yoki ogrituvchi ta`sirotlarni bartaraf qiladigan reaktsiyalar 
ximoyalanish reflekslari 
xisoblanadi. Jinsiy aktni yuzaga chikarishga alokador 
reflekslarning xammasi 
jinsiy reflekslar 
gruppasiga kiradi; naslni bokish va parvarish 
qilishga alokador 
ota-onalik reflekslarini
xam usha gruppaga kushsa bo`ladi. 
Gavdaning muayyan vaziyatini va fazodagi xarakatini saklaydigan reflektor 
reaktsiyalar 
stato-kinetik 
va 
lokomotor reflekslar 
xisoblanadi. 
Gomeostazni saklovchi 
reflekslarga termoregulyatsiya, nafas, yurak reflekslari, arterial bosimni bir darajada 
saklashga yordam beradigan tomir reflekslari va boshqa ba`zi reflekslar kiradi. 
SHartsiz reflekslar orasida sinash (