Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot

Qarilik davrida uzoqdan ko’rish. 
Odamning yoshi ulg’aygan sayin akkomodastiya kuchi 
kamayib boradi, chunki odam keksaygan sayin gavxar elastikligi kamayadi va Stinn 
boylamlari bo’shashganda gavhar qavariqligi yo o’zgarmaydi yoki salgina oshadi. Bu xolat 
qarilikdagi uzoqdan ko’rish yoki 
presbiopiya
deb ataladi. Shuning uchun keksaygan kishilar 
kitob o’qiyotganda uni ko’zlaridan uzoqroq ushlaydilar. 
Ko’z refrakstiyasining anomaliyalari.
Ko’zning asosan ikkita refrakstiya anomaliyalari tafovut etiladi: yaqindan ko’rish-
miopiya
va 
uzoqdan ko’rish-
gipermetropiya
. Bu anomaliyalar odatda nur sindiruvchi muhitlarning 
kamchiligiga bog’liq bo’lmay, ko’z soqqasining anomal o’zunligidan kelib chiqadi. 
Ko’zda normal refrakstiya (A), yaqindan ko’rish (B), uzoqdan ko’rish (G), yaqindan ko’rish 
(B) va uzoqdan ko’rishning (D) korrekstiyasi. 
Yaqindan ko’rish.
Ko’zning bo’ylama o’qi haddan tashqari o’zun bo’lsa, asosiy foqus to’r 
pardada emas, uning oldida shishasimon tanada bo’ladi. Bunday ko’z yaqindan ko’ruvchi – 
miopik ko’z
deb ataladi. Yaqindan ko’ruvchi kishida ravshan ko’rishning uzoq nuqtasi 
cheksizlikdan oxirgi va anchagina yaqin masofaga keladi. Yaqindan ko’ruvchi kishi uzoqni
ravshan ko’rishi uchun botiq ko’zoynak taqish kerak. Botiq ko’zoynak gavharning nur 
sindiruvchi kuchini kamaytiradi va tasvirni to’r pardaga tushiradi. 
Uzoqdan ko’rish.
Uzoqdan ko’ruvchi ko’zning bo’ylama o’qi kalta, shu sababli uzoqdagi 
narsalardan kelayotgan parallel nurlar to’r parda orqasida to’planadi. To’r pardada esa yorug’ 
sochish doirasi vujudga keladi, ya’ni narsa tasviri noaniq, yoyilib tushadi. Refrakstiyaning bu 
kamchiligini bartaraf qilish uchun akkomodastiyaga zo’r berish ya’ni, gavhar qabariqligini 
oshirish zarur. Shu sababli uzoqdan ko’ruvchi kishi faqat yaqinga qaraganda emas, balki 
uzoqqa qaraganda ham akkomodastion muskullarga zo’r beradi. Uzoqdan ko’rishni bartaraf 
qilish uchun odamlar ikki tomoni qabariq ko’zoynak taqishadi. Gipermetropiyaning qarilik 
davridagi uzoqdan ko’rishga aralashtirmaslik kerak.
Astigmatizm.
To’rli yo’nalishlarda (masalan, gorizontal va vertikal meridianlar bo’yicha) 
nurlarning to’rlicha sinishi astigmatizm deb yuritiladi. Astigmatizmni ham refrakstiya 
anomaliyalariga qo’shmoq maqsadga muvofiq bo’ladi. Barcha yoshdagi kishilarni bir qadar 
astigmatik hisoblanadi, shuning uchun astigmatizmni optik sistema bo’lgan ko’z to’zilishining 
takomillashmaganligiga yo’ymoq kerak.
Astigmatizmning asosiy sababi, ko’zning shox pardasi tom ma’nodagi sferik yuzaga ega 
emasligida bo’lib, shox pardaning to’rli yo’nalishlardagi egrilik radiusi to’rlicha. 

---

222 
Astigmatizmning kuchli darajalari stilindrlik yuzaga o’xshab ketadi, natijada to’r pardadagi 
tasvir bo’ziladi.
To’r pardaning to’zilishi va unkstiyalari. 
To’r parda ko’zning yorug’likni sezuvchi ichki 
qavati hisoblanadi. U murakkab ko’pqavatli to’zilishga ega. Bu erda o’zining funkstional 
ahamiyatiga ko’ra ikki xil: ikkilamchi-sezuvchi fotoresteptorlar (tayoqchalar va kolbachalar) 
va bir necha nerv hujayralari mavjud. Fotoresteptorlarni qo’zg’alashi to’r pardani birinchi 
nyoyron 
hujayrasini qo’zg’atadi (bipolyar nyoyron). Bipolyar nyoyronlarning faollashuvi, o’z 
navbatida impulslarning po’stloq osti ko’ruv markazlariga etkazib beruvchi ganglioz 
hujayralarni faollashtiradi. To’r pardada bu hujayralardan tashqari axborotlarni o’zatishda va 
qayta ishlash jarayonida gorizontal va amakrin hujayralar ham ishtiroq etadi. Yuqorida sanab 
o’tilgan barcha nyoyronlar va ularning o’simtalari birgalikda ko’zning nerv apparatini hosil 
qiladi, ular nafaqat axborotlarni markazda o’zatishda, balki analiz va qayta ishlash 
jarayonlarida ham ishtiroq etadi. Shuning uchun u markaziy nerv tizimining go’yoki 
periferiyaga chiqarib qo’yilgan bir qismi bo’lib hisoblanadi. Ko’ruv nervining ko’z 
soqqasidan chiqqan joyi, ya’ni ko’ruv nervining so’rg’ichida fotoresteptorlar mutloqo yo’qligi 
sababli bu joy yorug’likni sezmaydi, shuning uchun u ko’r dog’ deb ataladi.
Ko’r dog’ borligiga Mariott tajribasi yordamida ishonish mumkin.