Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

- Gúlsarı?
- Awa.
6.Qospa gáptiń quramındaǵı jay gápler soraw mánili bolıp kelgende, hárbir soraw mánili jay gápten keyin útir qoyıladı da, soraw belgisi qospa gáptiń keyinine qoyıladı. Mısalı: Erteń biz olardı qayda jayǵastıramız, jay qáne? Túsinip tursız ba, bul ne degen gáp, bul gáptiń aqırında qanday mánis bar?
Úndew belgisi (!)
Úndew belgisi qollanılıwı jaǵınan úndew hám buyrıq gáplerdiń keyninen qoyıladı. Úndew belgisi qoyılǵan gápler tekst ishinde basqa gáplerge qaraǵanda mazmunı jaǵınan sóylewshiniń hár tútli tuyǵı-sezimlerin bildiredi. Intonaciyalıq jaqtan kúshli, kóterińki dawıs penen aytıladı. Mısalı: Bala kele sala ashıq turǵan qapılarǵa: - Keldi! Dúkán mashine keldi! – dep júregi sháwkildep birden baqırıp jiberdi.
Úndew belgisi buyrıq hám úndew gáplerdiń mánilik, dúzilislik, intonaciyalıq ózgesheliklerine qaray tómendegi jaǵdaylarda qoyıladı:
1.Shaqırıq, úndew hám qutlıqlaw mánisindegi gáplerdiń keynine qoyıladı. Mısalı: Sultamurat úydi aylanıp júrip baqırdı: - Anatay, awılǵa shap! Toqtawsız túrde shap! Ózimizdiń adamlardı shaqırıp kel!
2.Kúshli buyrıq, ótinish, tilek mánisindegi buyrıq gáplerden keyin úndew belgisi qoyıladı: Jasasın Gárezsizlik bayram! Bayramıńız múbárek, qádirli joldaslar!
3.Kóterińki intonaciya menen aytılǵan xabar gáplerden keyin qoyıladı. Mısalı: Dúnya, dúnya bolıp jaralǵannan beri bunday mereke bolǵan emes! Seniń anań – meniń anam! Sen oqıw pitkerip kelgenshe ózim qarayman!
4.Kóterińki dawıs tolqını menen aytılǵan qaratpa aǵzalı jay gáp hám qaratpa gáplerdiń keynine qoyıladı. Mısalı: Háy, arbakesh, jorta qıla bermey tezirek bol! – dep baqırdı. Apa-a-a! Áliyma-a-an! – degen dawıs shıqtı. Joldaslar! Xalqıma xızmet qılıw ushın ketip baratırman.
5.Kóterińki intonaciya menen aytılǵan tańlaq sózli jay gáplerden háó tańlaq sóz-gáplerden keyin qoyıladı: Mısalı: Alaqay, Palman aǵza kiyatır! Pa, Dúnya-ay! Bárekella! Torǵay aǵa, jaqsı at bolatuǵın túri bar eken.
6.Kúsheytiw mánisindegi qanday, qaysı, qansha, qashama, solay, sonsha, bunsha, qalay-qalay t.b. almasıqlardıń qatnasında dúzilgen úndew gáplerdiń sońında qoyıladı. Bul qanday ahwal! Usınday miynet erleri bizde qanshama kóp deysiz! Tuwılıp ósken jer qanday qádirli?
7.Xabar gáptiń bayanlawıshına á, o, aw, dá, ǵoy janapayları dizbeklesip kelgen gáplerden keyin úndew belgisi qoyıladı. Mısalı: Bas shıpaker jalǵız mashinanı minip ketken-á! Traktor bolsa ońlanar. Ǵırıstay azamattı aytsań-o! Azamat sawalıp kelse traktorıńdı ózi ońlap beredi ǵoy! Áwelden-aq oqıwǵa tabanım tartpap edi-aw!