Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Telegramma
2000-jıl súmbileniń 25-sánesi kúni U3-reysi menen ushaman, kútip al. (ismi)


AKT
Biz tómendegi komissiya aǵzaları Aytımbet Ábdiraman ulı (mektep xojalıǵın basqarıwshı), Gúlziyba Qádirimbet qızı hám Azat Pirnazar ulı menen birgelikte 2019-jıldıń jawza ayınıń 12-kúni usı aktti jasadıq. Akt mazmunı tómendegishe:
Báhargi egis waqtında mektep jerine egiw ushın satıp alınǵan 1 kg piyaz tuqım, 1,5 kg geshir arnawlı tayarlanǵan jerine egildi.
Usınıń durıslıǵına qol qoyıwshılar:
Mekteptiń xojalıq basqarwıshısı (qolı) Aytımbet Ábdiraman ilı
Qatnasıwshılar: (qolı) Gúlziyba Qádirimbet qızı
(qolı) Azat Pirnazar ulı
PUNKTUACIYA
Irkilis belgileri haqqında túsinik
Punktuaciya degen sóz latınsha punktum – noqat degen sózinen qálipleskem termin. Punktuaciya sózi irkilis belgileri degen túsinikti ańlatıw menen ol irkilis belgilerin qollanıw qádeleriniń jıynaǵı, solar haqqında til biliminiń ayırıqsha bir tarawı degen túsiniklerdi de bildiredi.
Biziń awızeki sóylew hám jazıwımızdaǵı sózler yamasa gápler bir tutas qaytılıp kete bermeydi, intonaciyalıq irkilis, qısqa pauza jasaw menen de aytıladı. Bunday jaǵdayda gáptiń yamasa gáptiń quramındaǵı sózlerdiń intonaciyalıq ózgesheliklerine qaray jazıwda shártli irkilis belgileri qoyıladı. Irkilis belgileri gáptegi sózlerdiń, sóz dizbekleriniń yamasa gáplerdiń mánilik jaqtan tıńlawshıǵa túsinikli, dál uǵınıwlıǵın támiyinleydi.
Irkilis belgileri de háripler sıyaqlı, jazıwda shártli belgilerdiń biri. Biraq olar háriplerden atqaratuǵın xızmeti hám jumsalatuǵın orınları jaǵınan ayırılıp turadı. Olardıń sanı onsha kóp emes. Jazıwda barlıǵı bolıp on túrli irkilis belgisi qollanıladı. Olar mınalar: noqat (.), soraw (?), úndew (!), qos noqat (:), útir (,), noqatlı útir (;), kóp noqat (...), sızıqsha ( – ), qawıs ( ), tırnaqsha (“”).
Irkilis belgileriniń sanı az bolǵanı menen olardıń sintaksislik xızmeti júdá keń. Máselen, bir ǵana útirdiń ózi jay hám qospa gáplerdiń quramında birneshe sintaksislik kategoriyalarǵa qatnaslı bolıp keledi. Bul irkilis belgisi jay gáplerdiń quramında sanaw intonaciyası menen aytılǵan birgelkili aǵzalardıń arasına, ayırımlanǵan aǵzalarda, kiris hám qaratpa aǵzalarda gáptiń tiykarǵı bóleginen ajıratıp kórsetiwde, qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi bir-birinen bólip jazıwda qoyıladı.
Irkilis belgileriniń qoyılıw orınları hár túrli. Olardıń geyparaları gáptiń aqırında qollanılatuǵın bolsa, geyparaları gáp ishinde, al bazı birewleri gáptiń basında, ortasında qollanıla beredi. Usı sıyaqlı ózgesheliklerine qaray tómendegi toparlarǵa bólinedi.

1. 
   gáptiń keynine qoyılatuǵın qoyılatuǵın irkilis belgiler (noqat, soraw, úndew, kóp noqat)
   
2. 
   jay gáplerde qoyılatuǵın irkilis belgiler
   
3. 
   qospa gáplerde qoyılatuǵın irkilis belgiler