Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

3.Dáslepki jay gáptiń quramında sonday, sol, sonı, mına, mınday, sonshama t.b. sıyaqlı siltew almasıqları qollanılıwı arqalı bildiriledi. Mısalı: Ilgeride “Axunoy” dı suwǵarǵanda sonday boldı: úyrekler túni menen ǵawırlasıp, bir-birine suw shashıp oynap, mázi-mayram bolıp qaldı edi. Men sonı aytayın: biz ózimizge belgili bolǵan nárseler menen sheklenbeymiz. Taǵı bir tamasha jeri mınada edi: qısqa kúnde qırq kelip turatuǵın jeńgey biziń úyge izep baspaydı.
Dánekersiz qospa gáptiń irkilis belgileri
Dánekersiz qospa gáptiń jay gápleriniń arasına tómendegi irklisi belgileri: útir, sızıqsha, qos noqat hám noqatlı útir qoyıladı.
1.Dánekersiz qospa gáptiń quramındaǵı jay gápler mezgilles, qarsılas mánilerde baylanısıp kelgende jay gáplerdiń arasına útir qoyıladı. Mısalı: Gúz boldı, tereklerdiń japıraqları sarǵısh túske endi. Ol taǵı bir nárselerdi aytqısı kelip edi, men aytqızbadım.
2.Dánekersiz qospa gáptiń jay gápleri birin-biri túsindiriw, qarama-qarsı, sebep-nátiyje mánilerinde baylanısıp kelgende, jay gáplerdiń arasına sızıqsha qoyıladı: Kún tártibinde bir másele tur – ol respublikanıń suw nızamınıń tiykarǵı joybarı. Timka bir násresge qumar – ol quslardı jaqsı kóredi.
3.Qospa gáptiń dáslepki jay gápi ulıwmalıq mánide kelip, sońǵı jay gáp arqalı túsindirilip kelgende, olardıń arasına qos noqat qoyıladı. Bunday jaǵdayda ulıwmalıq gáptiń quramında abstrakt mánili almasıq sóz qollanıladı. Mısalı: Ótebaydıń qáteligi mında edi: onıń oyınsha suw bar jerdiń bárinde balıq bar. Aydananıń quwanıshınıń shegi joq: ǵawashalar jasıl kvadrat bolıp, qoldan dizgen marjanday qatarlastı.
4.Qospa gáptiń quramındaǵı jay gápler mánilik jaqtan hártúrli bolıp baylanıssa, dáslepki jay gápten keyin noqatlı útir qoyıladı. Mısalı: Biziń adamlarımızdıń keypi jaqsı; elimiz belgilengen maqsetke qaray bekkem, ienimli adım menen baratır. Ol óziniń keyingi háreketlerin esine túsirdi; Álimjan saldamlı túrde ornınan turdı da, ol ap-anıq etip sóylep Ayqızdıń usınısın dawısqa qoydı.