Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Qospa gápte qoyılatuǵın irkilis belgileri
Qospa gáptiń irkilis belgileri de dúzilislik ózgesheliklerine qaray tómendegi izbe-izlikte qollanıladı: 1) dizbekli qospa gáptiń irkilis belgileri 2) baǵınıńqılı qospa gáptiń irkilis belgileri 3) aralas qospa gáptiń irkilis belgileri
1.Dizbekli qospa gáplerde, tiykarınan, útir, noqatlı útir, qos noqat hám sızıqsha qollanıaldı. Bul gápler “Dizbekli qospa gáptiń irkilis belgileri” degen temada berildi.
2.Baǵınıńqılı qospa gáplerde, tiykarınan, útir qollanıladı. Bul haqqında “Baǵınıńqılı qospa gáplerdiń irkilis belgileri” degen temada berildi. Usı temadan qarań.
3.Aralas qospa gáplerdiń jay gápleri útir, noqatlı útir, sızıqsha arqalı bólinip jazıladı. Bul haqqında
“Aralas qospa gáptiń irkilis belgileri” degen temada berildi.
Noqatlı útir (;)
Noqatlı útir qoyılatuǵın gáp noqat qoyılatuǵın gápke qaraǵanda tıyanaqsızıraq, al útir menen ayırılıp jazılatuǵın qospa gáp quramındaǵı jay gáplerge qaraǵanda tıyanaqlıraq boladı. Noqatlı útir qoyılǵan gáptiń sońındaǵı pauza noqat qoyılǵan pauzaǵa birqansha jaqın keledi, biraq pikirdiń tolıq tamamlanǵanın bildirmeydi, qos noqat qoyılǵan gápler sıyaqlı pikirdiń dawamı bar ekenin bildiredi. Noqatlı útir tómendegi jaǵadaylarda qoyıladı:
1.Dánekersiz qospa gáptiń quramındaǵı jay gápler mánilik jaqtan óz ara tıǵız baylanıslı bolmay, hár túrli bolıp baylanıssa, birinshi jay gápten keyin noqatlı útir qoyıladı. Mısalı: Adamlar bul sózlerdi mısqıllap ta ayatadı, biraq sol mısqılınıń negizinde epsiz túrde jasırınǵan soraw esitiledi; adamlar bul sózdi ızalanıp ta aytadı. Adamlardıń keypi jaqsı; biziń elimiz belgilengen maqsetke qaray bekkem, isenimli adım menen baratır. Hátte qız tawdan kiyatırıp ta etegin tazalap aldı; ol júzleri sıpırdı, qaltasınan aynasın alıp ózine qaradı.
2.Aralas qospa gáptiń sońǵı jay gápi baǵınıw jolı menen baylanısıp kelse, dáslepki jay gápten keyin noqatlı útir qoyıladı. Mısalı: Ruzmet kúlip jiberdi; ol dostınıń ójetligin, bir sózliligin biletuǵın edi, sol ushın onıń rayın jıqpadı. Eger Qudaybergen hákim Shomanaydı satpaqshı bolsa, qan tókpey jeńis joq; erjúrekli qaraqalpaqlar shıǵıńlar búgin maydanǵa.
3.Kóbinese hárip yamasa san menen izbe-izligi belgilengen gápler noqatlı útir menen jazıladı. Mısalı: Studentlerdiń oqıw-izertlew jumıslarınıń tiykarǵı túrleri mınalar:
a) oqıw ilimiy lekciyalar;
b) “Ilimiy izertlewlerdiń tiykarları” kursınıń oqıtılıwı;
c) ilimiy seminar hám t.b. (Studentlerge esletpe).