Abituriyent 25 ball maksimum (biologiya)

BIOLOGIYA FANI RIVOJIGA HISSA QO’SHGAN OLIMLAR (11-SON)

1.“Asos” hujayralardan “yangi”organlar yaratish biotexnologiyasini kashf etdi – J.Tomson (1998-yilda). 2. Belgilarning birikkan holda irsiylanishi qonunini yaratdi – T. Morgan. 3. Irsiyatning xromosoma nazariyasini yaratdi – T. Morgan. 4. Bir xromosomada joylashgan genlarning birikish hodisasi Morgan qonuni bilan mashhur. 5. Jinsga birikkan holda nasldan-naslga o’tishni – Morgan va uning shogirdlari aniqladilar. 6. Irsiy o’zgaruvchanlikning gomologik qatorlar qonunini ixtro qildi – N.I.Vavilov 7. Organizmlarning yangi formalarini paydo bo’lishi retsessiv genlarga ega individlarning markazdan chetga chiqish qonuni asosida ro’y berishini kashf etdi – N.I.Vavilov (1927-yilda). 8. Hujayra nazariyasinig asosini yaratganlar – T. Shvann va M. Shleyden 9. Gametalar sofligi gipotezasini ilgari surdi – G.Mendel. 10. Mendelning gametalar sofligi farazi bilan meyozda gomologik xromosomalarning jinsiy hujayralarga tarqalishi orasida to’liq uyg’unlik bor ekanligini e’lon qilib, Mendelning gametalar soflik farazi to’g’ri ekanligini sitologik jihatdan isbotlab berdilar – Boveri va Setton (1902-yili). 11. Madaniy o’simliklarning xilma-xilligi va kelib chiqish markazlarini o’rgangan – N.I.Vavilov. 12. Mutatsion o’zgaruvchanlikni sharhlab, mutatsion nazariyani yaratgan – G. De Friz. 13. Bakteriyalarning xilma-xilligi, ularning irsiyati mavjudligini va xususiyatlarining irsiyatga to’la bog’liqligini baktariyalarni klonlash usuli bilan ilk bor ko’rsatib berdi – Lui Paster. 14. Bakteriyalarda genlar mutatsiyasining o’z-o’zidan sodir bo’lishini bakteriya koloniyalaridan nusxa (replika) ko’chirish usulini qo’llash vositasida isbot qilib berdi – Joshua va Ester Lederberglar (1952-yil). 15. Faglarning zararlangan bakteriyalar ichida o’z-o’zidan ko’payib, ularni o’ldirishi mumkinligini isbotladilar – Tuort va D’Errel (1915-yil).

16. Transformatsiya jarayonini kashf etdi – Griffit (1928-yil). 17. R-shtammning S-shtammga transformatsiya bo’lishi DNK molekulasiga bog’liqligini (Griffit tajribasini) isbotlab berdi – O. Everi (1944-yilda). 18. Transduksiya jarayonini kashf etdi – N. Jinder va F. Lederberg (1952-yil). 19. Genomda bir joyda muntazam ravishda joylashmay, balki o’z joyini o’zgartirib turadigan bir guruh genlar majmuasini kashf etdi va genomdagi genlar ko’chib yuradi, degan fikrni ilk bor ilgari surdi – Barbara Mak-Klintok. 20. Mikroorganizmlarda ko’chib yuruvchi genlar majmuasini kashf etdi – J. Bishop va A. Buxoriy. 21. Hayvonlarda ko’chib yuruvchi genlar majmuasini kashf etdi – G. Georgiyev. 22. Sun’iy ravishda recombinant DNK olish va genlarni klonlash ilk bor amalga oshirilgan – Boyer va Koen (1972-yilda). 23. G’o’zaning va bug’doyning gerbitsidga chidamli transgen formalarini meristema to’qimasi hujaylarini transformatsiya qilish yo’li bilan yaratdilar – S. Jatayev va F.Muhamedxonova. 24. Quyon zigotasiga o’sish gormoni geni kiritib, odatdagiga nisbatan yirik va tez o’suvchi transgen quyon yaratgan – J. H. Hamidov. 25. Yuksak hayvonlar klonini yaratish biotexnologiyasini ishlab chiqqan – J. Gyordon (1977-yilda). 26. Qo’yning klonini yaratgan – Roslin (1997-yilda). 27. Sun’iy sharoitda antitana sintezlovchi limfotsit hujayrasi bilan cheksiz va tez bo’linuvchi rak hujayrasini bir-biriga qo’shish natijasida tabiatda uchramaydigan gibrid hujayra (gibridoma)ni yaratgan – Keler va Milshteyn (1975-yilda). 28. Paxta tolasining uzunligini belgilaydigan va g’o’zaning gullashini boshqaradiga genlar oilasini ilk bor ajratib oldi – I.Abdurahmonov. 29. “Sariq kasallik” deb ataluvchi jigar uchun xavfli bo’lgan gepatit B xastaligini oldini olish uchun zarur vaksina yaratdi – Sh.S.Azimova.

30. PCR texnologiyasini qo’llab, o’nlab xavfli yuqumli va irsiy kasalliklarning gen injenerligi tashxisi biotexnologiyasini keng tatbiq qilishdi – R.S. Muhamedov va B. Irisboyev. 31. Kardiomiopatiya kasalligining irsiylanish qonuniyatlarini o’rganishmoqda – B. Irisboyev va G. Hamidullayeva. 32 Gen dastiloskopiya usulini tatbiq etdilar va yanada takomillashtirdilar – R.S. Muhamedov va A. Ikromov. 33. Tuproq va yerosti suvlarida to’planib qolgan pestitsid qoldiqlarini parchalab zararsizlantiruvchi pseudomonas bakteriyasi shtammidan shu funksiyalarini bajaruvchi genlar guruhini g’o’za tomiri tolachalari sathida yashovchi rizosfera bakteriyasiga ko’chirib o’tkazdi va bu bilan g’o’za ekiladigan maydonlarda g’o’zaga o’nlab yillar davomida sepilgan gerbitsid va pestitsidlarning qoldig’ini zararsizlantirish usulini kashf etdi – O. T. Odilova. 34. Genetika texnologiyalari ilmiy markazida g’o’zaning transgen formalarini yaratib, urug’idan ko’paytirishmoqda – Abdukarimov, Abdurahmonov, Bo’riyev. 35. Evolutsion ta’limotni yaratgan va organik olam evolutsiyasining harakatlantiruvchi kuchlarini e’tirof etgan – Ch. Darvin. 36. Sun’iy yo’l bilan yovvoyi hayvonlarni xonakilashtirish mumkinligini tajriba orqali isbotlab berdi – D. K. Belyayev. 37. Retsessiv, letal mutatsiyalarini aniqlash usullarini ixtiro etdi va bu bilan mutatsiyalarni tajriba orqali o’rganish mumkinligini isbotladi – Meller (1928-1929-yillarda). 38. Embrionlarning o’xshashlik qonunini yaratgan – K. Ber. 39. Mikrobiologiya fanining rivojlanishiga kata hissa qo’shganlar – A.M.Muzaffarov, M.I.Mavloniy, S.Asqarova, A.Xolmurodova. 40. Biogenetik qonunni kashf etdi – E.Gekkel va F.Myuller. 41. “Ekologiya” tushunchasini fanga birinchi bo’lib kiritgan – E. Gekkel 42. Filoembriogenez nazariyasini yaratgan – A. N. Seversov.

43. Biologik progressning asosiy yo’nalishlari aromorfoz, idioadaptatsiya, umumiy degeneratsiya asosida bo’lishini aniqladilar – A. N. Seversov va I. I. Shmalgauzen. 44. Hayotning o’z-o’zidan paydo bo’lmasligini isbotlab berdi – F. Redi (1688-yilda) va L. Paster. 45. Hayotning anorganik moddalardan abiogen molekular evolutsiya natijasida hosil bo’lishi to’g’risidagi nazariyani yaratishgan – A. I. Oparin (1924) va J. Xoldeyn (1929). 46. Tuproqshunoslik ta’limotiga asos slogan va 5 ta asosiy tuproq hosil qiluvchi omillarni aniqladi – V. V. Dokuchayev. 47. O’simliklar va hayvonlarda ovqat resurslari uchun kuchli raqobat (konkurensiya) mavjudligini yaxshi o’rgangan – G. F. Gauze. 48. Biogeotsenoz tushunchasini taklif qilgan – V. N. Sukachyov (1940). 49. Ekosistema tushunchasini fanga kiritgan – A. Tensli (1935-yilda) 50. Biosfera tushunchasini fanga birinchi bo’lib kiritgan – E. Zyuss (1875). 51. Biosfera haqidagi to’liq ta’limotni yaratgan va rivojlantirgan – V. I. Vernadskiy. 52. Noosfera tushunchasini birinchi bo’lib fanga kiritgan – E. Lerua. 53. Polimer hodisasini dastavval o’rgangan – Nilson Ele. 54. Duragaylarning turlararo bepushtligini bartaraf etish yo’llarini dastlab ishlab chiqqan – G. D. Karpachenko. 55. Tamakida tamaki mozaikasi deb ataluvchi kasalik qo’zg’atuvchi virusning o’ziga xos xususiyatlarini aniqladi – D. I. Ivanovskiy (1892). 56. Uy hayvonlarida uchraydigan oqsil kasalligini qo’zg’atuvchilarini bakteriyali fitrdan o’ta olishini aniqlang – F. Leffler va P. Frosh. 57. Bakteriofag virusini kashf etgan – F. de Erell. 58. Qondagi qizil qon tanachalar – eritrotsitlarni o’rgangan – A. Levenguk (1680). 59. Hujayralarda yadro mavjudligini aniqladi – R. Braun (1831). 60. Hujayra tarkibidagi suyuqlikni protoplazma deb atashni taklif etgan – Yan Purkine (1839)